Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Walka z bezdomnością nie będzie skuteczna, jeśli nie będziemy działać razem – mówił rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar otwierając konferencję pt. „Przeciwdziałanie bezdomności i wykluczeniu mieszkaniowemu - potrzeba systemowej prewencji  i deinstytucjonalizacji usług społecznych”, która 5 października odbyła się w Biurze RPO.

Rzecznik przemawiając do szerokiego grona przedstawicieli samorządów z całego kraju, ministerstw, organizacji pozarządowych i ekspertów z zakresu mieszkalnictwa podkreślił znaczenie koordynacji działań zarówno administracji rządowej, o co od dawna apeluje, jak również administracji samorządowej oraz strony społecznej. Rzecznik podkreślał również konieczność podejmowania innowacyjnych rozwiązań, które prowadziłyby do aktywnego przeciwdziałania skutkom bezdomności, w tym także znaczenie deinstytucjonalizacji świadczonej pomocy, także w aspekcie mieszkaniowym. – Tworzenie wielkich ośrodków, gdzie osoby są de facto izolowane nie jest żadnym rozwiązaniem – mówił Adam Bodnar. Zaznaczył jednak, że w Polsce są samorządy i organizacje pozarządowe, które już wiedzą, co i jak należy zmieniać, by wspierać mieszkańców. – Jeżdżąc po kraju w ramach spotkań regionalnych RPO widzimy te dobre przykłady, które warto promować. To taki archipelag nadziei w morzu beznadziei – wskazał rzecznik praw obywatelskich.

W tym właśnie celu została zorganizowana w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich konferencja, nawiązująca do wydanej przez BRPO 2 października 2017 r., kiedy to przypadł Międzynarodowy Dzień Mieszkalnictwa. Publikacja łączący opis podejmowanych oddolnie, przez poszczególne samorządy, programów mieszkaniowych z próbą ich umiejscowienia w kontekście systemowym i prawnoporównawczym.

Ta świadomość łączenia wysiłków dla rozwiązania interdyscyplinarnych i kryzysowych sytuacji przenikała całą konferencję, która zorganizowana została we współpracy z Komisją Ekspertów ds. Przeciwdziałania Bezdomności przy RPO oraz Fundacją Habitat for Humanity Poland przy udziale Komisji Ekspertów ds. Osób Starszych i Komisji Ekspertów ds. Osób z Niepełnosprawnością, działających przy Rzeczniku Praw Obywatelskich.

Wychodząc z założenia, że prawo do mieszkania jest jednym z podstawowych praw człowieka, organizatorzy chcieli pokazać, że w kraju permanentnego kryzysu mieszkaniowego da się realizować programy wspierania osób bezdomnych w mieszkaniach. Podczas konferencji zaprezentowane zostały rozwiązania sprawdzone zarówno w małych gminach, jak i w wielkich metropoliach.  Rozwiązania, które pokazują, że da się budować prewencyjne mechanizmy, „sieci bezpieczeństwa” dla osób wypadających z rynku mieszkaniowego, dzięki którym nie staną się one bezdomne.

Jak wskazał, we wstępie do publikacji, jej redaktor merytoryczny Jakub Wilczek zebrane praktyki pokazują, że da się tworzyć pomosty w procesie reintegracji, umożliwiające płynne i bezpieczne przejście od stabilizacji w placówce do samodzielnego zamieszkania. Możliwe jest świadczenie pomocy mieszkaniowej zarówno długotrwale bezdomnym mężczyznom, jak i kobietom w kryzysie związanym z przemocą domową, osobom opuszczającym pieczę zastępczą, osobom eksmitowanym i osobom uprawnionym do miejsca w domu pomocy społecznej. Da się w tym zakresie zawiązywać efektywne partnerstwa lokalne pozwalające na świadczenie kompleksowej i zindywidualizowanej pomocy, a działania te mogą być prowadzone na zasobie mieszkaniowym gminy, jak i na zasobie prywatnym. Można wreszcie tworzyć nowe mieszkania, z przeznaczeniem na ten cel. I da się zaoszczędzić znaczne ilości publicznych pieniędzy przeznaczanych na długoletnie pobyty osób bezdomnych w instytucjach.

O pracy Komisji Ekspertów ds. Przeciwdziałania Bezdomności opowiedziała jej współprzewodnicząca Adriana Porowska. Podkreśliła, że w Komisji znajdują się zarówno praktycy, którzy na co dzień pracują z osobami w kryzysie bezdomności, ale też naukowcy i eksperci, którzy pozwalają szerzej spojrzeć na problem bezdomności. Wśród postulatów zgłaszanych przez Komisję wskazała m.in. na kwestie związane z: działalnością banków żywności, przyjmowaniem osób niesamodzielnych do schronisk dla bezdomnych, czy możliwością skorzystania z bezpłatnej pomocy prawnej.

- Mamy mnóstwo przypadków, gdy ludzie są gorzej traktowani tylko dlatego, że są bezdomni. Bezdomność wiąże się zaś z zaś z całym ogromem problemów, wynikającym także z podeszłego wieku i niepełnosprawności, które nie są mniej dolegliwe dla osób bezdomnych. Nie wynika to z tego, że mamy złe przepisy, często chodzi o samo podejście innych ludzi, o to że wciąż panuje przekonanie, że jeśli ktoś jest bezdomny, to sobie na to zasłużył  – mówiła Adriana Porowska. Nawiązała przy tym do protestów pojawiających się przy lokalizacji noclegowni przy hali EXPO w Warszawie, wskazując na potrzebę aktywnego przeciwstawienia się takim postawom np. poprzez budowę przełamującej stereotypy pięknej i świetnie wyposażonej noclegowni.

 Podkreślała przy tym, że dzięki pomocy pracowników Biura RPO udaje się rozwiązać wiele skomplikowanych problemów, z którymi na co dzień zmagają się osoby w kryzysie bezdomności i pomagający im wolontariusze.

Program konferencji

Otwarcie konferencji

11:00 powitanie gości - dr Adam Bodnar, rzecznik praw obywatelskich

11:10 przedstawienie działalności Komisji Ekspertów ds. Przeciwdziałania Bezdomności - Adriana Porowska, współprzewodnicząca Komisji Ekspertów ds. Przeciwdziałania Bezdomności przy RPO

11:20 prezentacja publikacji RPO „PROGRAMY MIESZKANIOWE W PRZECIWDZIAŁANIU BEZDOMNOŚCI - dobre praktyki i refleksja systemowa” - Jakub Wilczek, Ogólnopolska Federacja na rzecz Rozwiązywania Problemu Bezdomności

Panel I. Programy mieszkaniowe w ramach deinstytucjonalizacji usług społecznych jako narzędzia przeciwdziałania wykluczeniu mieszkaniowemu.

11:40 Gdański Program Mieszkalnictwa Społecznego - Piotr Olech, Urząd Miasta Gdańsk

Program przeznaczony dla osób i rodzin w trudnym położeniu, takich jak młodzież dorastająca w trudnych warunkach bez wsparcia rodziców, osoby o specjalnych potrzebach – osoby z niepełnosprawnościami, osoby starsze, osoby zagrożone eksmisjami, osoby doświadczające bezdomności, czy wychodzące z uzależnień, ale też ofiary przemocy w rodzinie, ofiary zdarzeń losowych czy traumatycznych wydarzeń.

12:00 Deinstytucjonalizacja systemu wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami - stan obecny i perspektywy - dr Krzysztof Kurowski, Komisja Ekspertów ds. Osób z Niepełnosprawnością przy RPO, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich

12:20 Model wsparcia osób starszych w środowisku zamieszkania - 7 obszarów dla deinstytucjonalizacji - Barbara Imiołczyk, Komisja Ekspertów ds. Osób Starszych przy RPO, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich

Model to propozycja ekspertów z Komisji ds. Osób Starszych przy RPO – pokazują oni, jak kompleksowe działanie w wielu dziedzinach pozwala osobom starszym mieszkać u siebie do późnej starości. Dzięki tym działaniom seniorzy nie stają się klientami opieki zinstytucjonalizowanej.

(Propozycja modelu dostępna w załączniku pod tekstem; tam też  - link do interaktywnej ankiety, za pomocą której RPO zbiera przykłady już istniejących rozwiązań w 7 kluczowych obszarach po to, by móc potem szerzyć te dobre praktyki)

12:40 dyskusja panelowa

Panel II. Kierunki rozwoju polityki mieszkaniowej w obszarze przeciwdziałania wykluczeniu mieszkaniowemu - rekomendacje.

Alternatywne rozwiązania mieszkaniowe dla osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym

13:30 “Tak zwana bezdomność – co robimy by jej nie było i co z tego wynika (przegląd na skróty)”    Ewa Bończak-Kucharczyk - wybitny ekspert i autorka kilkudziesięciu publikacji z zakresu mieszkalnictwa, była wiceprezydent Białegostoku i była wiceprezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast.

Towarzystwa budownictwa społecznego jako narzędzie tworzenia mieszkań wspomaganych: o możliwości upowszechnienia modelu

13:50 Program „Potrzebny Dom”- mieszkalnictwo wspomagane w Stargardzie - Agata Kmieć-Łuciuk, Urząd Miasta Stargard

14:10 O potrzebie partnerstw i profesjonalizmu - towarzystwa budownictwa społecznego na rzecz mieszkań wspomaganych - dr Alina Muzioł-Węcławowicz, Politechnika Warszawska

Najem społeczny jako innowacyjne rozwiązanie ułatwiające dostęp do mieszkania

14:30 Społeczne agencje najmu jako sposób przeciwdziałania wykluczeniu mieszkaniowemu - doświadczenia zagraniczne – Magdalena Ruszkowska-Cieślak, Fundacja Habitat for Humanity Poland i Hanna Milewska-Wilk, Stowarzyszenie  „Mieszkanicznik”,

14:50 Najem społeczny jako element zintegrowanego wsparcia osób wychodzących z kryzysu bezdomności na przykładzie Społecznej Agencji Najmu i Zatrudnienia - dr Barbara Audycka, Fundacja Habitat for Humanity Poland

15:10 dyskusja panelowa