Biuletyn Informacji Publicznej RPO

 

Każda osoba oraz każdy obywatel powinien mieć możliwość korzystania ze swoich praw na co dzień, a także powinien mieć możliwość je poznać. Jak ujęła to pierwsza Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Ewa Łętowska, żyjemy obecnie w multicentrycznym świecie prawnym. Nasze prawa określone są nie tylko w Konstytucji RP, ale także w ratyfikowanych umowach międzynarodowych oraz w prawie Unii Europejskiej.

Dlatego do niniejszego zbioru włączyliśmy Konstytucję RP, jak również Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz Kartę Praw Podstawowych UE. Każdy z tych dokumentów ma inny zakres zastosowania. Na prawa wynikające z Konstytucji możemy się powoływać w relacjach z organami Rzeczypospolitej Polskiej. Z kolei prawa wynikające z Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, jako umowy międzynarodowej ratyfikowanej  przez Polskę w 1993 roku, mogą mieć zastosowanie kiedy będziemy chcieli się poskarżyć do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Mogą nam być także pomocne w różnych działaniach podejmowanych przed naszymi sądami czy innymi instytucjami, gdyż Konwencja ma pierwszeństwo przed ustawami. Wreszcie Karta Praw Podstawowych UE ma zastosowanie do instytucji, organów i jednostek organizacyjnych UE, ale także do państw członkowskich w zakresie, w jakim stosują one prawo UE. Nie ulega wątpliwości, że prawo UE coraz silniej wpływa na nasze życie. To oznacza, że gwarancje prawne wynikające z Karty Praw Podstawowych UE są i będą nam coraz bardziej potrzebne. 

Każdy z powyższych aktów prawnych powstawał długo i był przedmiotem głębokiego namysłu. Są one efektem tradycji i dorobku kulturowego, rozwoju myśli demokratycznej, ale także lekcją wyniesioną z doświadczeń II wojny światowej oraz innych masowych naruszeń praw człowieka. Na straży przestrzegania naszych praw stoją organy władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej (w tym także trybunały międzynarodowe). Lecz tak naprawdę, prawdziwymi i najważniejszymi strażnikami tych praw są sami obywatele. Bo to od każdego z nas zależy, w jakiej rzeczywistości prawnej i politycznej będziemy żyli, czy uda nam się zachować szacunek dla przyrodzonej godności człowieka, a także czy docenimy znaczenie zasad wolności, równości i solidarności.

Życzę uważnej lektury. Polecam też bezpośrednie korzystanie z tych aktów prawnych w różnych sytuacjach życiowych i zawodowych. Jeśli będziemy potrafili używać naszych praw i mieli odwagę ich bronić, to być może one będą mogły obronić nas – jako ludzi, obywateli RP oraz obywateli Unii Europejskiej.

Dr Adam Bodnar Rzecznik Praw Obywatelskich