Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich jest organem konstytucyjnym tj. takim, o którym mowa wprost w Konstytucji. Mówi ona w artykule 80, że każdy może się zgłosić z wnioskiem do RPO. Stanowi też, że Rzecznika powołuje Sejm za zgodą Senatu (ten przepis ma skłonić parlament do zawarcia kompromisu w sprawie tego, kto ma być Rzecznikiem, bowiem obie izby parlamentu wybierane są w różny sposób i mogą mieć różny skład polityczny: RPO występujący w imieniu obywateli do władz powinien być osobą reprezentującą jak najszersze ich grono).

Zasady pracy RPO doprecyzowuje Ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Wskazuje ona precyzyjnie m.in., jakie uprawnienia ma Rzecznik i jak powinny reagować instytucje państwa, jeśli RPO się do nich zwróci.

Rzecznika Praw Obywatelskich wspiera w działaniu Biuro. RPO nie działa sam – nie byłoby to możliwe, skoro rocznie wpływa do kilkadziesiąt tysięcy wniosków. W Biurze RPO pracują eksperci specjalizujący się w różnych dziedzinach prawa. O tym, jak są zorganizowani, decyduje Statut.

Rzecznik Praw Obywatelskich w Polsce ma jeszcze dwa dodatkowe zadania:

1. Pełni funkcję Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur. To znaczy, że ma przeciwdziałać torturom, poniżającemu i nieludzkiemu traktowaniu w miejscach odosobnienia (więzienia, domy pomocy, szpitale psychiatryczne itp.) na mocy Protokołu fakultatywnego do Konwencji ONZ o zakazie tortur
2. RPO jest też organem ds. równego traktowania, to znaczy, że ma obowiązek interweniować wszędzie tam, gdzie człowiek został gorzej potraktowany (przez instytucję, innego człowieka lub firmę) ze względu na to, kim jest (na swoją cechę). Polska zobowiązała się do powołania takiej instytucji równościowej w „ustawie o równym traktowaniu” (Ustawie o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania).