Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Polska stała się swoistym laboratorium dla Unii Europejskiej. Wydaje się, że procedura „rule of law” zapewnia przestrzeń do dialogu, ale nie jest wystarczająco skuteczna do zatrzymania negatywnych procesów, wynikających z braku praworządności – mówił RPO Adam Bodnar na Uniwersytecie Warszawskim, podczas wykładu dla absolwentów Szkoły Prawa Brytyjskiego.

Wykład został zorganizowany w ramach uroczystości wręczenia dyplomów dla absolwentów Szkoły Prawa Brytyjskiego Uniwersytetu Warszawskiego, którą ukończył również Adam Bodnar.

Rzecznik podkreślił wagę Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej i jej znaczenie praktyczne. - Należy zauważyć, że Karta jest szeroko stosowana przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w jego orzecznictwie. Jest to również główny punkt odniesienia dla instytucji Unii Europejskiej, przy kształtowaniu standardów praw człowieka. Zawiera pewne przepisy, które są znacznie szersze niż ochrona oferowana przez Europejski Trybunał Praw Człowieka – mówił.

Dobrym przykładem jest ochrona prywatności, zapewniająca niezależność inspektorów ochrony danych (art. 8 ust. 3 Karty: Przestrzeganie tych zasad podlega kontroli niezależnego organu). Przepis ten miał istotne znaczenie w sprawie Komisja przeciwko Węgrom, C-288/12, dotyczącej przedwczesnego zwolnienia Andrasa Jori.

Rzecznik przypomniał także nieco historii, uświadamiając słuchaczom, że wdrażanie postanowień Karty napotykało w przeszłości wiele przeciwności. Podkreślił, że kiedy Karta została przygotowana, Polska nie miała wystarczającego wpływu na jej treść. Byli politycy, którzy uczestniczyli w pracach nad nią jako obserwatorzy, ale nie miało to wystarczającego przełożenia na jej kształt, który stał się również przedmiotem dyskusji naukowych. Głos Polski, nie będącej wówczas członkiem Unii Europejskiej nie miał dostatecznego przebicia.

Skoncentrowaliśmy się na właściwym wdrażaniu prawa unijnego i spełnianiu tzw. kryteriów kopenhaskich (zbiór kryteriów, które muszą spełnić nowo wstępujące do Unii Europejskiej państwa, by zostać przyjętymi).

Obecnie Karta ma dodatkową wartość w zakresie weryfikacji zgodności przepisów krajowych z prawem UE. Najważniejszym przykładem jest sprawa Stowarzyszenia Sędziów Portugalskich (Associação Sindical dos Juízes Portugueses), w sprawie tymczasowego obniżenia kwoty wynagrodzenia wypłaconego członków tego sądu w kontekście wytycznych polityki budżetowej państwa portugalskiego, rozstrzygnięta 27 lutego 2018 roku.

Wyrok ten otworzył drogę do kontroli jakości polskiego prawa w zakresie ochrony niezawisłości sądów. W rezultacie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zastosował środek tymczasowy z dniem 19 października 2018 r., który uratował niezależność polskiego Sądu Najwyższego. Kluczowe znaczenie w tym względzie miały standardy określone w Karcie.