Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Nowelizacja ustawy o Policji z 2019 r. miała umożliwić ochronę reputacji i dobrego imienia niesłusznie ukaranym funkcjonariuszom poprzez wzruszenie wadliwych orzeczeń dyscyplinarnych, będących podstawą zwolnienia
• Tymczasem niespodziewanym jej skutkiem okazało się obniżenie świadczenia emerytalnego policjantom, którzy przez okres procesowej walki o swoje dobre imię (uniewinnienie) pobierali niepełne świadczenie, równolegle pracując i odprowadzając składki na ubezpieczenie społeczne
• RPO Marcin Wiącek pisze w tej sprawie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji i prosi o zmianę przepisów w celu rozwiązania tego problemu

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęła skarga dotycząca sposobu ponownego ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego po przywróceniu funkcjonariusza do służby w Policji.

Funkcjonariusz z powodu przywrócenia do służby stracił 1500 zł emerytury policyjnej

W piśmie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzecznik opisuje sytuację policjanta, który w lipcu 2001 r. został dyscyplinarnie zwolniony ze służby. Po blisko 10 latach, 26 kwietnia 2011 r. został on prawomocnie uniewinniony przez sąd. Sporządzony wówczas wniosek z 25 lipca 2011 r. o przywrócenie do służby w Policji został załatwiony odmownie, ponieważ ówcześnie obowiązujące przepisy uniemożliwiały wznowienie postępowania po upływie 5 lat od uprawomocnienia się orzeczenia o ukaraniu.

Wejście w życie ustawy z dnia 16 maja 2019 r. o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1091) umożliwiło ponowne staranie się przez funkcjonariusza o przywrócenie do służby.

17 września 2019 r. Komendant Wojewódzki Policji uchylił karę wydalenia ze służby i uniewinnił funkcjonariusza od postawionych zarzutów. 2 października 2019 r. został on przywrócony do służby i wypłacono mu z tego tytułu świadczenie pieniężne równe uposażeniu na stanowisku zajmowanym przed zwolnieniem w 2001 r.

Jednocześnie wydano decyzję o odmowie przyjęcia do służby z uwagi na niezgłoszenie gotowości do podjęcia służby w terminie (wniosek złożony przedwcześnie tj. 2 dni przed uprawomocnieniem się orzeczenia KWP). Postępowania administracyjne i sądowo-administracyjne w tym zakresie zostały prawomocnie zakończone w marcu 2023 r. odrzuceniem skargi przez WSA na odmowę ponownego przyjęcia do służby.

Przez to, że policjant nie podjął służby, nie przysługiwało mu uposażenie należne na równorzędnym stanowisku służbowym. Zgodnie bowiem z treścią art. 42 ust. 4 ustawy o Policji prawo do uposażenia powstaje z dniem podjęcia służby, chyba że po zgłoszeniu do służby zaistniały okoliczności usprawiedliwiające niepodjęcie tej służby.
W marcu 2023 roku wypracowana do tej pory emerytura policyjna (73,5% wysługi), po uwzględnieniu waloryzacji oraz doliczeń do wysługi emerytalnej okresów opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w latach 2001 – 2023 wynosiła 3480 zł netto.

2 marca 2023 r. funkcjonariusz otrzymał z Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA decyzję o ustaniu z dniem 2 października 2019 r. (tj. z dniem przywrócenia do służby) prawa do emerytury policyjnej doliczając jednocześnie do wysługi okres od 2 października 2019 r. do 23 maja 2022 r. Następnie ZER MSWiA ustalił ponownie emeryturę policyjną od dnia 1 kwietnia 2023 r. uwzględniając wysługę 75% - obliczoną na podstawie zaświadczenia o wysokości podstawy wymiaru świadczenia z 2001 r. (sprzed 22 lat) tj. od kwoty 2940,14 zł.

Emerytura Zainteresowanego wynosi aktualnie 2006,55 zł netto i nie uwzględnia waloryzacji mających miejsce w latach 2001 - 2023. Innymi słowy Zainteresowany z powodu przywrócenia do służby stracił blisko 1500 zł dotychczasowej emerytury policyjnej.

Niespodziewany skutek nowelizacji ustawy o Policji

RPO przypomina, że 27 czerwca 2019 r. weszła w życie ustawa z dnia 16 maja 2019 r. o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1091), która wprowadziła zmiany w ustawach regulujących status zawodowy funkcjonariuszy służb mundurowych. Zmiany te umożliwiały rehabilitację prawną i powrót do służby uniewinnionych w postępowaniu karnym funkcjonariuszy, którzy zostali zwolnieni ze służby z powodu wymierzenia kary dyscyplinarnej wydalenia ze służby – za czyn wypełniający jednocześnie znamiona przestępstwa i przewinienia dyscyplinarnego.

Efektem tej regulacji miało być umożliwienie ochrony reputacji i dobrego imienia niesłusznie ukaranym funkcjonariuszom poprzez wzruszenie wadliwych orzeczeń dyscyplinarnych, będących podstawą zwolnienia. Tymczasem niespodziewanym skutkiem tej nowelizacji okazało się obniżenie świadczenia emerytalnego policjantom, którzy przez okres procesowej walki o swoje dobre imię (uniewinnienie) pobierali niepełne świadczenie, równolegle pracując i odprowadzając składki na ubezpieczenie społeczne.

Rzecznik przedstawia analizę przepisów regulujących przywrócenie do służby i zwraca uwagę, że przedstawione okoliczności spowodowały, że podstawę wymiaru emerytury lub renty inwalidzkiej stanowiło uposażenie należne funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku. Wnioskodawca stanowisko takie zajmował ostatnio w 2001 r. i podstawa wymiaru jego świadczenia ustalona została w oparciu o uposażenie, które otrzymywał w tym czasie.

Obowiązuje wprawdzie norma prawna (art. 5 ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej) pozwalająca na podwyższenie podstawy wymiaru emerytury, jeżeli w okresie między zwolnieniem ze służby funkcjonariusza, a ustaleniem prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, przypadały waloryzacje emerytur i rent inwalidzkich, jednak w przypadku wnioskodawcy dotyczy ona zwolnienia po przywróceniu do służby i nie rozwiązuje problemu utraty wartości jego świadczenia na przestrzeni ok. 22 lat.

W ocenie RPO zasady współżycia i sprawiedliwości społecznej przemawiają za aktualizowaniem wysokości podstawy wymiaru świadczenia na dzień przywrócenia do służby, uwzględniając przy tym - mające miejsce pomiędzy pierwotnym a wtórnym zwolnieniem ze służby - podwyższenia wskaźnikami wszystkich kolejnych waloryzacji przypadających w okresie pobierania świadczenia.

W związku z tym Rzecznik prosi ministra Mariusza Kamińskiego o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w celu rozwiązania przedstawionego problemu.

Sprawę przekazano też do wiadomości Przewodniczącemu Sejmowej Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Przewodniczącemu Senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji.

WZF.7043.140.2023