Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Trwający w Sejmie protest rodziców niepełnosprawnych dorosłych dzieci wskazuje na dalsze luki w systemie wsparcia osób z niepełnosprawnością; wymaga on gruntownych działań naprawczych - uważa Rzecznik Praw Obywatelskich.

Na pierwszy plan wysuwa się konieczność wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r. (sprawa K 38/13) w celu przywrócenia równego traktowania opiekunów osób niepełnosprawnych. Trybunał orzekł wtedy,  że zróżnicowanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego opiekunów osoby z niepełnosprawnością ze względu na moment powstania niepełnosprawności jest niezgodne z konstytucją. Mimo wyroku, prawa dotychczas nie zmieniono.

Po wyroku nieliczni opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych uzyskali uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego w wyniku wznowienia postępowania administracyjnego lub na podstawie rozstrzygnięć sądowoadministracyjnych. Podjęto także próby dochodzenia stosownego odszkodowania od Skarbu Państwa. Ponadto grupowe skargi opiekunów osób dorosłych wpłynęły do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który przyjął je do rozpoznania.

Główne problemy do rowiązania:

• wyeliminowanie wykluczenia z grona uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego osób, które nie są objęte obowiązkiem alimentacyjnym względem podopiecznych;
• wyeliminowanie ograniczeń do świadczeń opiekuńczych i stworzenie podstaw do wyboru korzystniejszego świadczenia przez osoby pobierające emeryturę lub rentę;
• konieczność doprecyzowania przesłanek uprawniających do świadczenia pielęgnacyjnego rodzica (opiekuna) ze znacznym stopniem niepełnosprawności.

Luki w systemie wsparcia osób z niepełnosprawnością uwidoczniły się w szczególności w związku z realizacją rządowego programu „Rodzina 500Plus”.  Dla dzieci w grupie wiekowej pomiędzy 16. a 18. rokiem życia dostęp do świadczeń uzależniony jest od posiadania odpowiedniego stopnia niepełnosprawności, w powiązaniu z kryterium dochodowym. Po ukończeniu przez niepełnosprawne dziecko 18. roku życia, zachowuje ono prawo jedynie do renty socjalnej (865 PLN) oraz zasiłku pielęgnacyjnego (153 PLN).

Zdecydowana większość tych osób nie ma możliwości poprawy swojej sytuacji dochodowej przez podjęcie aktywności zawodowej nawet w ograniczonym zakresie. Oznacza to pozostawanie na wyłącznym utrzymaniu rodziców. Ci z kolei mają ograniczone możliwości poprawy sytuacji dochodowej rodziny ze względu na pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego. Sytuacja rodzin niepełnosprawnych dorosłych dzieci ulega zatem pogorszeniu w porównaniu do sytuacji, gdy sprawowali opiekę nad małoletnimi dziećmi.