Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Opiekunowie osób z niepełnosprawnością mają szansę na wykonanie korzystnego dla nich wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r. w sprawie świadczeń pielęgnacyjnych
• Senacka komisja podjęła inicjatywę ustawodawczą w celu realizacji wyroku
• Przez minione lata nie zdecydował się na to żaden rząd – mimo licznych apeli Rzecznika Praw Obywatelskich
• Rzecznik, który wystąpił o to także do Senatu, wyraża satysfakcję z powodu podjęcia prac, w interesie opiekunów osób z niepełnosprawnościami

Przepisy uzależniają wsparcie dla opiekuna osoby z niepełnosprawnością od tego, na jakim etapie życia ta niepełnosprawność została stwierdzona. Jeśli w dzieciństwie – wparcie wynosi obecnie 1830 zł miesięcznie, a jeśli w wieku dorosłym – o wiele mniej.  Jednak już w wyroku z 21 października 2014 r. Trybunał Konstytucyjny uznał takie rozwiązanie za sprzeczne z konstytucyjną zasadą równego traktowania (sygn. akt K 38/13).

TK wskazał, że poprawienie stanu prawnego należy do ustawodawcy, który – biorąc pod uwagę skutki społeczne – powinien tego dokonać bez zbędnej zwłoki. Jednak żaden rząd wyroku nie wykonał.

W tej sytuacji opiekunowie dorosłych osób z niepełnosprawnościami, którym organy samorządowe przyznają niskie wsparcie, idą z tym do sądów. Przyznają im one rację, odmawiając uwzględnienia zakwestionowanej podstawy prawnej.

Są też samorządy, które nie czekając na sądy, pomagają opiekunom osób z niepełnosprawnościami w sposób taki, jak nakazał TK. Przyznają prawo do świadczenia pielęgnacyjnego z pominięciem kryterium wieku osoby, nad którą sprawowana jest opieka.

Sopot wypłacał takie świadczenie od daty wejścia w życie wyroku TK, zgodnie z sentencją wyroku. Wojewoda Pomorski nakazał miastu zwrot ponad 800 tys. zł, wypłaconych  z tego tytułu. RPO wskazywał na niekonstytucyjność tych działań wojewody.

Niedawno senacka Komisja Ustawodawcza zdecydowała o podjęciu prac w sprawie inicjatywy ustawodawczej co do realizacji  wyroku.

Decyzję tę Rzecznik Praw Obywatelskich przyjął z wielkim zadowoleniem. Postulat podjęcia przez Senat takiej inicjatywy był przedmiotem wystąpienia do Marszałka Senatu 23 grudnia 2019 r.

Jak podkreśla RPO, 23 października 2020 r. minie sześć lat od wejścia w życie wyroku.  Wywołuje to liczne napięcia w środowisku osób z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunów. Stan ten potęguje okoliczność, że Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej niezmiennie prezentuje stanowisko, iż wyrok wprawdzie stwierdza częściową niekonstytucyjność wprowadzenia do ustawy kryterium wieku powstania niepełnosprawności, jako przesłanki uzasadniającej uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego, ale jednak nie oznacza to wykluczenia tego kryterium ze stosowania.

A wykonanie wyroku będzie miało zasadnicze znaczenie dla uporządkowania i stworzenia stabilnego systemu wsparcia dla osób z niepełnosprawnością, ich opiekunów, a także ich rodzin.

Rzecznik poprosił Krzysztofa Kwiatkowskiego, przewodniczącego Komisji Ustawodawczej Senatu, o informacje o stanie działań na rzecz wykonania wyroku.

III.7064.103.2018