Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rząd ma pełną świadomość trudnej sytuacji materialnej osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin oraz konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów związanych m. in. z leczeniem czy rehabilitacją
• To odpowiedź wiceministra Krzysztofa Michałkiewicza, pełnomocnika rządu ds. osób z niepełnosprawnościami, na wystąpienie RPO w sprawie zapewnienia wsparcia osobom z niepełnosprawnościami i ich rodzinom
• Według Michałkiewicza istotne elementy Założeń Nowego Systemu Wsparcia „Za niezależnym życiem", przyjętych przez III Kongres Osób z Niepełnosprawnościami, znajdą się w tworzonej Strategii na rzecz Osób Niepełnosprawnych 
• Nie przedstawił on jednak szczegółowych informacji. Nie odniósł się też bezpośrednio do uchwały Krajowej Rady Konsultacyjnej w sprawie systemowych rozwiązań na rzecz prowadzenia przez osoby z niepełnosprawnościami niezależnego życia

Uwagi RPO

W piśmie do premiera Adam Bodnar wyrażał w kwietniu 2018 r. zaniepokojenie kontrowersjami w związku ze sposobem wypracowania „porozumienia” pomiędzy rządem  a przedstawicielami środowiska osób z niepełnosprawnościami. Określenie  w nim  priorytetów działań państwa w celu ochrony praw osób z niepełnosprawnościami ocenił jako krok naprzód w zapewnieniu im niezbędnego wsparcia.  

Rzecznik wskazywał zarazem, że są one niewystarczające, zwłaszcza iż wypracowano je bez udziału przedstawicieli osób protestujących wówczas Sejmie. Istniała bowiem potrzeba szerszych konsultacji treści projektowanych uzgodnień niż to zostało zrealizowane. RPO podziela także zastrzeżenia co do czasu opracowania i przyjęcia postulatów – w momencie trwającego w Sejmie protestu.

Adam Bodnar podkreślał, że ratyfikując Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych, Polska uznała ich prawa do odpowiednich warunków życia bez dyskryminacji. RPO to niezależny organ monitorujący wdrażanie Konwencji. Dlatego Rzecznik zabrał głos ws. braku odpowiedniego wsparcia dla  osób z niepełnosprawnościami. Zwrócił się też do premiera, aby miały one możliwość aktywnego udziału w podejmowaniu decyzji w zakresie polityk i programów - zwłaszcza tych, które dotyczą ich bezpośrednio.

Rzecznik pytał też o sposób realizacji uchwały Krajowej Rady Konsultacyjnej w sprawie systemowych rozwiązań na rzecz prowadzenia przez osoby z niepełnosprawnościami niezależnego życia. Uchwała ta wskazuje cele i odnoszące się do nich działania, które mają zapewnić osobom z niepełnosprawnościami godne i niezależne życie, przy adekwatnym wsparciu ze strony władzy publicznej. Z tego względu za bardzo istotną informację uznał stanowisko członków KRK, wedle którego oba te dokumenty, tj. uchwałę i „porozumienie”, należy traktować łącznie jako uzupełniające się.

Odpowiedź Krzysztofa Michałkiewicza

30 maja 2018 r. na wystąpienie Rzecznika odpisał Michałkiewicz, wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej, pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych. 

- Odnośnie budzących Pana zaniepokojenie kontrowersji związanych ze sposobem wypracowania Porozumienia z dnia 28 kwietnia 2018 r. w sprawie wsparcia osób niepełnosprawnych przez Radę Ministrów, które odbyło się bez udziału przedstawicieli osób protestujących w Sejmie RP, uprzejmie wyjaśniam, że osoby te - podobnie jak obecni na spotkaniu przedstawiciele różnych środowisk osób niepełnosprawnych - były zapraszane na zwołane posiedzenie Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Protestujący odmówili udziału w spotkaniu - głosi odpowiedź.

„Budująca jest Pana pozytywna ocena, ujętych w porozumieniu rozwiązań, choć - jak Pan pisze - wsparcie to jest niewystarczające”  - dodał  Michałkiewicz w liście do Adama Bodnara.

Odpowiadając na postulat  RPO zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami aktywnego udziału w procesie podejmowania decyzji w zakresie polityk i programów, wiceminister napisał, że wszystkie rządowe dokumenty w tym zakresie są bardzo szeroko konsultowane ze środowiskiem osób niepełnosprawnych, ich opiekunów, z organizacjami pozarządowymi oraz władzami samorządowymi. Zapewnił, że wyrażone w Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych zalecenie  zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami możliwości aktywnego udziału w procesie decyzyjnym - zwłaszcza w odniesieniu do kwestii dotyczących ich bezpośrednio - jest w pełni realizowane przez obecny rząd.

Zdaniem Michałkiewicza, podjęte przez rząd działania w celu poprawy sytuacji osób niepełnosprawnych - które znalazły swoje odzwierciedlenie w zapisach Programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem" oraz rozwiązania legislacyjne, które wdrażają go w życie - były szeroko konsultowane podczas 3 konferencji ogólnopolskich, 12 regionalnych i na 32 spotkaniach roboczych. Wzięło w nich udział ponad 6,5 tys. osób.

Wiceminister podkreślił, że kolejny etap opracowania systemu wsparcia osób niepełnosprawnych i ich rodzin stanowią uchwalone ostatnio ustawy:  z 9 maja 2018 r. o szczególnych rozwiązaniach wspierających osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności - w zakresie dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, która wejdzie w życie 1 lipca 2018 r. oraz ustawa z 9 maja 2018 r. o zmianie ustawy o rencie socjalnej, podwyższająca wysokość tego świadczenia. Wchodzi ona w życie  1 września 2018 r., z mocą od 1 czerwca 2018 r. Na podpis Prezydenta RP oczekuje także ustawa z 10 maja 2018 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób  niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw, będąca realizacją I  etapu Programu kompleksowego wsparcia dla rodzin "Za życiem..

Według Michałkiewicza rząd ma pełną świadomość trudnej sytuacji materialnej tej grupy społecznej oraz konieczność ponoszenia dodatkowych kosztów związanych m. in. z leczeniem czy rehabilitacją. Dlatego też w MRPiPS prowadzone są prace międzyresortowego Zespołu ds. opracowania rozwiązań w zakresie poprawy sytuacji osób niepełnosprawnych i członków ich rodzin, mające na celu dalsze wsparcie osób niepełnosprawnych i ich rodzin. Prace zespołu koncentrują się przede wszystkim na postulatach zgłoszonych przez środowisko osób niepełnosprawnych i ich rodzin.

Wiceminister zaznaczył, że z inicjatywy tego rządu wzmocniono dialog z organizacjami pozarządowymi poprzez zwiększenie ich przedstawicieli w Krajowej Radzie Konsultacyjnej ds. Osób Niepełnosprawnych do 20 osób. Aktywnie działa również Polska Rada Języka Migowego.

- Należy również zaakcentować, że obecny rząd wyasygnował o 3 mld zł więcej na rzecz osób niepełnosprawnych w stosunku do roku 2015 i cały czas pracuje nad nowymi rozwiązaniami poprawiającymi sytuację tego środowiska, które jest bardzo zróżnicowane i ma tym samym różne potrzeby - głosi pismo.

Michałkiewicz o Strategii na rzecz Osób Niepełnosprawnych

Na posiedzeniu Krajowej Rady Konsultacyjnej 24 kwietnia 2018 r. Ruch Kongresowy Osób z Niepełnosprawnościami przedstawił prezentację „Za niezależnym życiem" Założenia do Nowego Systemu Wsparcia Osób z Niepełnosprawnościami wdrażającego postanowienia Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami. Według odpowiedzi Michałkiewica, z analizy prezentacji wynika, że istotne elementy dokumentu będą zawierały się w tworzonej Strategii na rzecz Osób Niepełnosprawnych oraz programów, które będą jej uzupełnieniem.

Strategia ma za zadanie ustanowienie całościowych ram polityki krajowej na rzecz osób niepełnosprawnych. Umożliwi to zapewnienie kompleksowego wsparcia osobom niepełnosprawnym na każdym etapie ich życia, ze szczególnym uwzględnieniem zapewnienia dostępności przestrzeni publicznej oraz usług publicznych, właściwej rehabilitacji, zwiększenia możliwości edukacyjnych oraz poziomu aktywności społecznej i zawodowej, na równi z osobami sprawnymi.

Będzie ona wpisywać się w założenia Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, a zarazem uwzględniać postanowienia Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Jej uzupełnieniem będzie Narodowy Program Zatrudnienia Osób Niepełnosprawnych.

Według Michałkiewicza strategia na rzecz osób niepełnosprawnych ma objąć newralgiczne dla nich zagadnienia:

• zapewnienie dostępności środowiska fizycznego i transportu, wprowadzenie obowiązku stosowania projektowania uniwersalnego

• zapewnianie dostępności usług świadczonych powszechnie oraz dostępnościpowszechnych usług świadczonych przez podmioty prywatne

• zapewnienie usług wspierających osoby niepełnosprawne w miejscu zamieszkania, w tym usług opiekuńczych

• zapewnienie adekwatnego do potrzeb systemu wsparcia finansowego osób niepełnosprawnych i rodzin z osobą niepełnosprawną oraz odpowiedniego poziomu świadczeń

• wdrożenie systemowych rozwiązań umożliwiających w większym stopniu kierowanie zindywidualizowanego wsparcia do osób niepełnosprawnych w obszarze zatrudnienia i  rehabilitacji zawodowej, przy wypracowaniu nowych, bardziej efektywnych instrumentów skierowanych do pracodawców

• podjęcie działań w obszarze systemu wsparcia osób niepełnosprawnych polegających na uzupełnieniu katalogu funkcjonujących rozwiązań na rzecz osób niepełnosprawnych, budowie narzędzi w celu zwiększenia efektywności udzielanego osobom niepełnosprawnym wsparcia oraz identyfikacji alternatywnych sposobów rozwiązywania problemów w obszarze rehabilitacji zawodowej i społecznej

• wypracowanie rozwiązań umożliwiających bardziej precyzyjne identyfikowanie osób, do których ze względu na niepełnosprawność powinny być kierowane instrumenty wsparcia

• konieczność zapewnienia dodatkowej, specyficznej infrastruktury i sprzętu (np. rehabilitacyjnego), a w przypadku niektórych niepełnosprawności także pomocy innej osoby

• poprawę dostępności rehabilitacji leczniczej.

Zdaniem Michałkiewicza prace nad Strategią są zaawansowane i konsultowane z reprezentantami środowiska osób niepełnosprawnych. Założenia Strategii były też konsultowane z KRK, Polską Federacją Głuchych oraz organizacjami pozarządowymi. Ich reprezentanci mieli też okazję odnieść się do założeń Strategii podczas posiedzenia Zespołu ds. wykonywania postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych.

XI.811.2.2018