Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Wypracowanie rozwiązań na rzecz osób w kryzysie bezdomności oraz koordynacja działań władz miasta i organizacji pozarządowych jest celem powołanej w Krakowie Rady ds. Bezdomności
• Może się ona przyczynić do zmiany negatywnego, stereotypowego wizerunku osoby bezdomnej, jaki mogą utrwalać nieprzemyślane wypowiedzi czy działania osób publicznych
• Tak Rzecznik Praw Obywatelskich ocenia inicjatywę prezydenta Krakowa Jacka Majchrowskiego, który powołał Radę

Zjawisko bezdomności nie tylko stwarza zagrożenie dla życia i zdrowia, ale też godzi w przyrodzoną i niezbywalną godność człowieka. Dlatego wspieranie ludzi w wychodzeniu z kryzysu bezdomności jest jednym z priorytetów Adama Bodnara jako Rzecznika Praw Obywatelskich. W październiku 2015 r. powołał on Komisję Ekspertów, w której skład wchodzą przedstawiciele organizacji pozarządowych zajmujących się przeciwdziałaniem bezdomności i pomocą osobom jej doświadczającym, naukowcy oraz prawnicy.

Prace komisji są nakierunkowane m.in. na stworzenie systemu identyfikacji przyczyn bezdomności - dla dostosowania do niej działań państwa; doprowadzenie do koordynacji polityki rządowej w tym zakresie, próbę zainspirowania zmian legislacyjnych, które ułatwią pracę na rzecz osób bezdomnych organizacjom pozarządowym i usuną bariery w korzystaniu przez osoby w kryzysie bezdomności z istniejących form pomocy.

Dlatego Adam Bodnar z radością przyjął informację, że 9 lipca 2019 r. Jacek Majchrowski powołał Radę ds. Bezdomności.  W piśmie do prezydenta miasta RPO uznał tę inicjatywę za bardzo ważną i wartą wsparcia - zwłaszcza w świetle pomysłów zgłaszanych przez jednego z radnych (proponował on ograniczyć w praktyce prawo osób doświadczających bezdomności do korzystania z przestrzeni publicznej w Krakowie).

W ocenie Rzecznika krakowska inicjatywa może się przede wszystkim przyczynić do zmiany negatywnego, stereotypowego wizerunku osoby bezdomnej, jaki w społeczeństwie mogą utrwalać właśnie nieprzemyślane wypowiedzi czy działania osób publicznych. 

Pomocnym narzędziem zmiany takiego postrzegania może być miejska karta praw osób doświadczających bezdomności. To dokument, który podpisują władze miejskie. Zawiera ich zobowiązania do przestrzegania podstawowych praw osób dotkniętych kryzysem bezdomności.

Idea ta jest już realizowana w miastach europejskich. Jej projekt został przygotowany przez Housing Rights Watch i European Federation of National Organisations Working with the Homeless (europejskie organizacje pozarządowe zajmujące się rozwiązywaniem problemu bezdomności). 

Rzecznik zadeklarował wolę współdziałania z samorządem Krakowa w rozwiązywaniu problemów osób doświadczających bezdomności oraz merytorycznego wsparcia Komisji Ekspertów RPO.

Bezdomność w Polsce

Rzecznik od lat zajmuje się problematyką przeciwdziałania bezdomności. Podkreśla, że osoby bezdomne  to jedna z najsłabszych grup, stygmatyzowana przez swój status.  

Według oficjalnych danych, w  Polsce jest ok. 30 tys. bezdomnych. Organizacje pozarządowe uznają te liczbę za niedoszacowaną.

Wiele problemów wymaga dalszego monitorowania i podejmowania nowych działań ze strony Rzecznika. Konieczne jest np. monitorowanie wdrażania ustawy o Krajowym Zasobie Nieruchomości, która stanowi zasadniczy akt prawny dla realizacji tzw. Programu „mieszkanie plus”. Zawarte tam rozwiązania, głównie wprowadzenie nowego typu najmu, tzw. najmu instytucjonalnego, budzą wątpliwości RPO co do poziomu ochrony obywateli przed bezdomnością. Szczególnej analizy wymaga sytuacja bezdomnych kobiet oraz samotnych matek z dziećmi, będących w kryzysie bezdomności.

IV.071.1.2019