Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Ministerstwo Sprawiedliwości widzi potrzebę, aby to sędziowie z wydziałów rodzinnych badali sprawy cywilne o nakazanie sprawcy przemocy w rodzinie opuszczenia wspólnego mieszkania
• Niemal od dwóch lat w resorcie trwają  analizy w tej kwestii – wynika z odpowiedzi dla Rzecznika
• Ministerstwo poinformowało też, że prowadzi prace analityczne w sprawie szybkiego izolowania sprawcy przemocy od jego ofiary

RPO od dawna postuluje wprowadzenie możliwość wydawania przez policję nakazu tymczasowego opuszczenia lokalu przez sprawcę przemocy – jeszcze przed wszczęciem postępowania karnego

Ofiary przemocy domowej skarżą się na długotrwałość cywilnych spraw sądowych, w których wnoszą o nakazanie sprawcy opuszczenia wspólnego mieszkania. Według art. 11a  ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (wprowadzonego w 2010 r.), postanowienie w takiej sprawie zapada po rozprawie, która powinna odbyć się w miesiąc od złożenia wniosku. Dotrzymanie tego terminu często jest niemożliwe. Część spraw nie kończy się rozstrzygnięciem po  jednej rozprawie, zwłaszcza gdy strony postępowania składają wnioski dowodowe. W jednej z badanych przez RPO spraw rozprawa odbyła się dopiero po 9 miesiącach od wpływu wniosku. 

Dlatego w wystąpieniu z 6 lutego 2017 r. do MS Rzecznik wskazał, że do przyspieszenia postępowań mogłoby się przyczynić powierzenie ich wydziałom rodzinnym sądów powszechnych (mogą one też trafiać do wydziałów cywilnych). To jednak sędziowie rodzinni wydają się lepiej przygotowani do orzekania, bo dysponują wiedzą o ewentualnych problemach dotyczących konkretnej rodziny. W ocenie RPO pożądane byłoby też przyznanie tej kategorii spraw statusu pilnych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości Regulamin urzędowania sądów.  

Odpowiadając RPO w czerwcu 2017 r., resort podał, że już wcześniej dostrzeżono celowość przekazania tych spraw wydziałom rodzinnym -  prowadzone są odpowiednie analizy. Zaaprobowano zaś rozszerzenie katalogu spraw pilnych o te postępowania (co weszło w życie 1 stycznia 2018 r.).

19 listopada 2018 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zapytał ministra, czy zakończono analizy dotyczące powierzenia tych spraw wydziałom rodzinnym. Pytał też  o inne działania resortu w celu zapewnienia efektywnej pomocy w ochronie przed sprawcą przemocy na podstawie przepisów ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

- Odnosząc się do proponowanego powierzenia rozpoznania spraw toczących się na podstawie art. 11 a ustawy wydziałom rodzinnym i nieletnich należy wskazać, iż pozostaje w tym zakresie aktualne stanowisko przedstawione w piśmie z dnia 12 czerwca 2017 r. - napisał w odpowiedzi RPO z 3 stycznia 2019 r. wiceminister Łukasz Piebiak. - Dostrzeżono zasadność wprowadzenia takiego rozwiązania, jednak nadal prowadzone są analizy - dodał.

Oceniając możliwość powierzenia tej kategorii spraw wydziałom rodzinnym należy mieć na uwadze nie tylko liczbę tych spraw, ale także ogólny wpływ spraw w wydziałach rodzinnych i nieletnich oraz w wydziałach cywilnych.

Resort podał, że wobec braku pełnych danych za 2018 r. trudno obecnie ocenić, czy przyznanie tym sprawom kategorii pilnych znacząco przyczyniła się do skrócenia czasu ich trwania. Porównanie danych za  I półrocze 2017 r. i I półrocze 2018 r. wskazuje, że przy podobnym wpływie, w 2017r. odroczono 906 spraw (w tym 144 wyroków), natomiast w 2018 r. odroczono 779 spraw (w tym 128 wyroki). Wskazuje to na pozytywną tendencję. Zarazem czas trwania tych spraw w latach od 2015 do 2018 (pierwsze półrocze) wynosił średnio pomiędzy 131 a 157 dni.

Dodatkowo wiceminister Łukasz Piebiak poinformował, że w ministerstwie  trwają prace analityczne, których celem jest wprowadzenie do porządku prawnego „kompleksowych rozwiązań dotyczących szybkiego izolowania sprawcy przemocy od jego ofiary”. - Oprócz wdrożenia uniwersalnych i efektywnych instrumentów ochrony prawnej ofiar przemocy, projektowane rozwiązania zmierzają nadto do zapewnienia terapii dla sprawców oraz zwiększenia świadomości społecznej na temat przyczyn i skutków przemocy - napisał.

IV.7214.110.2018