Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Zgodnie z art. 63 Konstytucji RP każdy ma prawo składać petycje do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji określać ma ustawa.

Petycja postrzegana jest jako powszechna, dogodna forma ochrony praw i interesów jednostki, zarówno własnych, jak i spraw publicznych. Jako prawo polityczne, prawo petycji umożliwia jednostkom współdziałanie w wypełnianiu funkcji publicznych. Jest to bowiem instrument, który - odpowiednio skonstruowany i wykorzystywany – pozwalać ma m.in. obywatelom oddziaływać na publiczne procesy decyzyjne.

Wbrew jednak wyraźnej delegacji zawartej w Konstytucji RP, prawo petycji przez wiele lat nie zostało szczegółowo uregulowane w drodze ustawowej (tryb rozpatrywania), co stanowiło poważne zaniedbanie ustawodawcy. Zwracała na to uwagę doktryna prawa, Rzecznik Praw Obywatelskich, jak również instytucje państwowe oraz organizacje pozarządowe.

Po wielu latach wspólnych starań, dnia 11 lipca 2014 roku została uchwalona ustawa o petycjach (Dz. U. poz. 1195). Ustawa weszła w życie dnia 6 września 2015 roku. Rzecznik monitoruje jej stosowanie, starając się zidentyfikować m.in. bariery w korzystaniu z tego mechanizmu przez uprawnione podmioty.

W ostatnich miesiącach Rzecznik podjął szereg działań związanych z praktycznym realizowaniem prawa petycji opierając się na analizach, a także na sygnałach napływających od obywateli. Wśród skutecznych inicjatyw Rzecznika należy wymienić:

Podjęcie problematyki ograniczenia możliwości składania petycji do Sejmu RP.

Petycje do Rzecznika Praw Obywatelskich

Wraz z wejściem w życie Ustawy o petycjach, na jej podstawie petycje mogą być kierowane również do Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik stara się promować wśród obywateli ten ważny mechanizm, wspierając akcje informacyjne i promocyjne m.in. w mediach.

W pierwszych miesiącach obowiązywania ustawy (od 6 września do 31 grudnia 2015 roku) do Rzecznika nie wpłynęła żadna petycja, wobec której Rzecznik byłby podmiotem właściwym do jej rozpatrzenia (dwie petycje, które wpłynęły w tym czasie, a których przedmiotem były regulacje związane z funkcjonowaniem sklepików szkolnych oraz renty socjalnej, zostały przekazane według właściwości do rozpatrzenia przez odpowiednie podmioty – odpowiednio Ministerstwo Zdrowia oraz Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej).

W 2016 roku do Rzecznika wpłynęło blisko 100 petycji, jednak również w odniesieniu do większości z nich Rzecznik nie jest podmiotem właściwym do ich rozpatrzenia i są one przesyłane do właściwych instytucji (najczęściej – ministerstw).

W Biuletynie Informacji Publicznej Rzecznika Praw Obywatelskich (https://bip.rpo.gov.pl/index.php?md=10705) odnaleźć można zestawienie zawierające informacje o każdej złożonej do Rzecznika petycji, wraz ze wskazaniem podjętego działania.

W Biuletynie znajduje się również zwięzła informacja obejmująca wskazówki o sposobie składania i rozpatrywaniu petycji.

Petycje zawierające postulaty Rzecznika Praw Obywatelskich

Warto podkreślić, że niektóre petycje składane m.in. przez obywateli do innych organów, zawierają przywołanie postulatów i stanowisk Rzecznika Praw Obywatelskich. Dla przykładu petycja złożona przez dwóch obywateli do Senatu RP w sprawie tzw. krajowych obserwatorów wyborów została oparta na wystąpieniu Rzecznika Praw Obywatelskich w tej sprawie (http://www.senat.gov.pl/petycje/wykaz-tematow-petycji/petycja,158.html ).

Petycja była rozpatrywana przez Komisję Praw Człowieka, Praworządności i Petycji Senatu RP (na jej posiedzeniach obecni byli przedstawiciele Rzecznika przedstawiając i uzasadniając stanowisko). Po dyskusji Komisja uznała za zasadne przekazanie petycji do Komisji Ustawodawczej, której przedmiotowy zakres działania obejmuje m.in. kwestie dotyczące regulacji kodeksowych, z prośbą o rozważenie możliwości podjęcia inicjatywy ustawodawczej w tej sprawie.