Biuletyn Informacji Publicznej RPO

- Esencją demokracji jest deliberacja – dyskutowanie, rozmawianie, analizowanie. To nie jest akt wykonywany raz na kilka lat, tak jak akt wyborczy. Proces ten trwa na bieżąco w różnych przestrzeniach. Sejmik Młodzieżowy jest taką przestrzenią. I dzięki temu może służyć całej wspólnocie samorządowej. Bo ta wspólnota to nie tylko dorośli - powiedział w debacie otwierającej w Katowicach prace Sejmiku Młodzieżowego RPO Adam Bodnar.

Młodzieżowy Sejmik został powołany przez Zarząd Województwa Śląskiego 16 sierpnia 2017 r.

Intencją było stworzenie ludziom młodym przestrzeni do debaty na temat dobra wspólnego i fundamentalnych wartości oraz możliwości współdziałania na rzecz realizacji polityki młodzieżowej w województwie.

Powołanie Młodzieżowego Sejmiku to istotny element propagowania idei samorządności wśród ludzi młodych oraz realna szansa włączania ich w szeroko rozumiane życie publiczne regionu.

Projekt skierowany jest do młodzieży w wieku od 15 do 24 lat. Zgłosiło się bardzo wielu uczniów szkół ponadgimnazjalnych i studentów. Radni zostali wybrani w drodze losowania w dniu 12 października w Muzeum Śląskim.

Pierwsze posiedzenie Młodzieżowego Sejmiku Województwa Śląskiego odbyło się  17 października. Wzięli w nim udział parlamentarzyści z wicemarszłakinią Sejmu Barbarą Dolniak oraz RPO Adamem Bodnarem.

Jak zaznaczył w wystąpieniu rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar, w naszej debacie publicznej dużo jest mowy o prawach seniorów, i to dobrze. Ale warto też tworzyć przeciwwagę w postaci debaty o prawach młodzieży. - Tak wspólnie uczymy się, jak rozumieć się nawzajem,  zawierać kompromisy, ustępować sobie nawzajem po to, by tworzyć dobro wspólne – wyjaśniał RPO.

- Moja misja Rzecznika Praw Obywatelskich polega między innymi na tym, że jeżdżę po kraju, by dowiadywać się, co się w Polsce udaje, a co wymaga poprawy. Dziś mogę się z Wami podzielić doświadczeniami z tych spotkań zwrócić uwagę, czym warto się zająć w Waszej pracy radnych Sejmiku Młodzieżowego – mówił Adam Bodnar

Podał kilka przykładów

W różnych częściach Polski widać zjawisko wykluczenia komunikacyjnego, czyli kłopotów w dostępie do usług publicznych i pracy z powodu braku dostępu do komunikacji. - Czy z punktu widzenia równego startu wszyscy młodzi w województwie śląskim mają takie same szanse? I ci z Katowic i ci z odległych małych miejscowości, dla których pierwszą przeszkodą jest dojazd do szkoły, do pracy? – pytał RPO. – Zastanówcie się, co możecie zrobić dla tych, którzy są w gorszej sytuacji.

Prawa osób z niepełnosprawnościami. - Oczywiście, wszyscy jesteśmy za tym, by te prawa realizować. Ale problem tkwi w szczegółach. Każda z osób z niepełnosprawnością ma inne potrzeby. To, by je zrozumieć, to być może Wasze zadanie. To Wy możecie skutecznie szukać rozwiązań dla Waszych sąsiadów. Wy możecie organizować wysłuchania publiczne, współpracując przy tym z organizacjami pozarządowymi, nie tylko zresztą na ten temat – mówił Adam Bodnar.

Problem samobójstw w Polsce. Wszyscy sporo wiemy o wypadkach samochodowych, ale czy zdajecie sobie sprawę, że w samobójstwach ginie więcej osób w Polsce niż w wypadkach drogowych?  Gdzie tkwi tego przyczyna, co jest źródłem cierpienia rodzin i kryzysów, które kończą się tak dramatycznie?

Problem imigrantów. Czy Wasi koledzy, którzy przyjechali do Polski choćby z Ukrainy, pozostaną niewidzialni, czy też nie. Czy będą żyli z Wami? – pytał Adam Bodnar.

Młodzież na zakręcie – co można zrobić dla tych wszystkich Waszych rówieśników, którzy wychodzą z młodzieżowych ośrodków wychowawczych czy schronisk dla nieletnich. Czy mają potem szansę wyjść na prostą? Czy macie pomysły, jak im pomóc?

- Do dyspozycji władz województwa są narzędzia, z których możecie też korzystać, w tym budżety partycypacyjne. To Wy możecie być ambasadorami nowych projektów, zachęcać kolegów do wyrażania opinii i angażowania się w realizację swoich pomysłów – podkreślał rzecznik praw obywatelskich.

Na koniec dodał:

- My, starsi, możemy się od Was uczyć tego, co jest dla Was chlebem powszednim. Wy znacie nowe narzędzia komunikacyjne, możecie więc podpowiadać, jak ich użyć w służbie publicznej. Choćby problem wykluczenia komunikacyjnego, o którym mowa była na początku.

RPO zwrócił uwagę, że narzędzia cyfrowe, w których młodzi ludzie są tak biegli, mogą ułatwić rozwiązanie problemu wykluczenia komunikacyjnego – bo dobrze użyte skracają odległości, pozwalają poznać potrzeby i wzajemnie sobie pomóc.

- Dziś obserwujemy kształtowanie się nowoczesnego obywatelstwa, które jest zaangażowane i patrzy w przyszłość. Być może jest już sens dyskusji o obniżeniu wieku wyborczego. Wielu z Was, mimo wielkiego publicznego zaangażowania, nie może jeszcze korzystać z praw wyborczych. Życzę Wam więc, by Wasza praca w Sejmiku pokazała zasadność pytania o wiek, w którym powinny w Polsce przysługiwać prawa wyborcze – zakończył wystąpienie Adam Bodnar.

Fanpage na FB https://www.facebook.com/sejmikmlodziezowy/.

Wystąpienie RPO przed Młodzieżowym Sejmikiem Województwa Śląskiego (pełen tekst)

Szanowny Panie Przewodniczący, Szanowna Pani Marszałek, Szanowni Panowie Posłowie, Szanowni Państwo, Drodzy Radni wybrani do Sejmiku Młodzieżowego Województwa Śląskiego

Przede wszystkim chciałbym serdecznie podziękować za możliwość udziału w tym wyjątkowym wydarzeniu. To dla mnie bardzo duży zaszczyt.

Chciałbym pogratulować Wam, że znaleźliście się tu i zaraz będziecie dyskutować o ważnych dla Was sprawach. Chciałbym pogratulować także województwu śląskiemu, Panu Marszałkowi, za to, że została podjęta decyzja, by uruchomić tego typu inicjatywę. Inicjatywę z jednej strony słuchania młodych ludzi, ale z drugiej strony też traktowania ich jako bardzo ważnego głosu w naszej debacie publicznej.

Chciałbym rozpocząć od takiej króciutkiej wzmianki o demokracji.

Wszyscy mówią o demokracji, o wartościach demokratycznych. Musimy pamiętać o tym, że demokracja to nie jest tylko i wyłącznie kwestia wyboru ciał decydujących raz na kilka lat (to jest to co nazywamy demokracją przedstawicielską). To co nazywamy solą i esencją demokracji to jest deliberacja. Dyskutowania, rozmawianie, analizowanie, różnych kwestii. I to się odbywa cały czas, każdego dnia jesteśmy uczestnikami debaty. Jeżeli się tworzy tego typu inicjatywy jak właśnie sejmik młodzieżowy, to właśnie tworzy się przestrzeń do tego, by dyskutować o takich sprawach, które są dla nas ważne i żeby na bieżąco rozliczać rządzących z tego jakie decyzje są podejmowane. Ale także do tego, by na bieżąco wskazywać, nakłaniać, inicjować podjęcie różnych trudnych tematów. I tak traktuję właśnie tego typu inicjatywy – jako element tej deliberacji, która powinna się odbywać cały czas w różnych przestrzeniach. A jeśli ma to do tego charakter sformalizowany, polegający na tym, że sejmik ma się spotykać regularnie, to tym lepiej dla jakości tej demokracji.

Bardzo ważne jest to, że jest to inicjatywa, która nie tylko Wam ma służyć i nie tylko ma służyć społeczności województwa śląskiego, ale że to jest też podkreślenie, że każda jednostka samorządu terytorialnego to jest wspólnota wszystkich mieszkańców. Tu warto podkreślić słowo „wspólnota”. Wspólnota oznacza, że nie tylko seniorzy dyskutują, nie tylko dorośli dyskutują, ale także że ci młodzi ludzie, na których te decyzje mają wpływ, także dyskutują i także mają równe prawo udziału w tym procesie decyzyjnym.

Jeżeli byśmy prześledzili nasze ostatnie lata, to mam wrażenie, że w takich dyskusjach dotyczących tego, kto decyduje i w jaki sposób, mieliśmy swoisty przechył w kierunku seniorów. Mamy nowo przyjętą ustawę, gdzie nie pojedziemy, to są rady seniorów, seniorzy są niezwykle aktywni, tworzą różnego rodzaju przedsięwzięcia, w tym Uniwersytety Trzeciego Wieku. I bardzo dobrze, że w ten sposób aktywie uczestniczą w debacie publicznej. Ale skoro tak się dzieje, to nie może być tak, że z tej drugiej– młodzieżowej strony – nie ma przeciwwagi. Bo wtedy nie ma równowagi, jeśli chodzi o dyskusję.

Jeżeli mamy myśleć na temat zachowania tej solidarności międzypokoleniowej, jeżeli mamy myśleć o tej całej wspólnocie jednostki samorządu terytorialnego, to zarówno młodzież jak i seniorzy powinni mieć równe prawo do dyskusji i zwrócenia uwagi na problemy, które ich dotyczą. I wydaje mi się, że to jest niezwykle ważne.

W tym kontekście chciałbym podać jeden przykład: niedawno miałem okazję uczestniczyć w bardzo ciekawej debacie dotyczącej rozwoju gminy Czaplinek. Czaplinek, województwo zachodniopomorskie, piękna gmina położona na terenach turystycznych. Debata niezwykle ciekawa, dotycząca tego, czy powinny powstawać farmy wiatrowe, czy fermy hodowlane, jak się gmina powinna rozwijać. Ale co ciekawe, tam nie było w ogóle młodzieży, nie było przedstawicieli pokolenia poniżej 35. roku życia, tak jakby oni nie istnieli, nie mieszkali w tej gminie.

I co to pokazuje?

Że tej świadomości i wrażliwości nie ma. To pokazuje, że w tej gminie – być może jak w wielu innych gminach i miejscach w Polsce – nikt się nie zastanowił, w jaki sposób skutecznie i poważnie mamy wysłuchać młodych ludzi. Bo może to oni chcieliby się wypowiedzieć, czy wolą mieć piękny krajobraz, czy wolą mieć wiatraki, które przyniosą dużo zysków do kasy gminy. I to są debaty, których cały czas w Polsce brakuje. Ale jeżeli pojawiają się tego typu inicjatywy, że tworzona jest przestrzeń do debaty – przestrzeń poważna, tak piękna i historyczna – to miejmy nadzieję, że tego typu inicjatywa, którą dzisiaj państwo inaugurują będzie pączkowała.

Chciałbym podkreślić, że sejmik młodzieżowy to może być miejsce na poważną debatę o sprawach istotnych dla województwa i o kilku takich sprawach, które wynikają z moich różnych doświadczeń, wspomnę i być może Państwa do tego zainspiruję.

Ale to jest też ważne z punktu widzenia uczenia się reguł gry, uczenia się reguł parlamentaryzmu, poszukiwania na czym polega zgoda kompromis, na czym polega ustąpienie w niektórych sytuacjach, na czym polega wymiana poglądów, ale także wypracowywanie – czasami długotrwałe – określonego stanowiska, ale stanowiska, które łączy, a nie które dzieli.

I to są bardzo ważne umiejętności i jeżeli te umiejętności Państwo zdobędą, to tym lepiej dla nas wszystkich, tym lepiej dla interesu publicznego. Bo jeśli mamy zastanowić się nad naszym krajowym parlamentaryzmem, to widzimy być może czasami jest za mało poszukiwania tego, co jest wspólne, i tego, co stanowi interesu publiczny, a za dużo jest sporów, dzielenia się, kłótni i niedbania o osiągnięcie jakiejś jedności, dbałości o daną wspólnotę.

To co wydaje mi się bardzo ważne, szczególnie w Waszym kontekście – ponieważ reprezentujecie zarówno środowiska młodzieżowych rad miasta, jak i środowiska uniwersyteckie – to to, że przynosicie ze sobą różne doświadczenia. I ze względu na to, że wiecie, jak różne sprawy są rozwiązywane w waszych poszczególnych powiatach i gminach, to dzięki temu będziecie w stanie w większy sposób przekazać taką wiedzę właśnie na poziom województwa i w ten sposób zapewnić większa spójność, jeśli chodzi o rozwój całego regionu. To jest, wydaje mi się, bardzo ważne, bo z moich doświadczeń wynika, że w Polsce bardzo wiele się udaje zrobić, są przepiękne inicjatywy w różnych miejscach, tylko jeżeli ktoś się później zastanowi, czy faktycznie te dobre inicjatywy są kopiowane w innych miejscach, czy są powtarzane, to czasami brakuje właśnie tego miejsca pośredniczenia, tego miejsca gdzie można by innych zainspirować tego typu rozwiązaniami.

Liczę na to, że to miejsce będzie mogło także do tego służyć, nawet jeżeli jakieś zagadnienia nie będą bezpośrednio wchodziły w zakres możliwości działania sejmiku województwa, to jednak będą was inspirowały i wzajemnie nakręcały jako tych liderów społeczności lokalnej.

Szanowni Państwo, drodzy Radni

Chciałbym podkreślić, że moja misja na stanowisku Rzecznika Praw Obywatelskich między innymi polega na tym, że dość intensywnie jeżdżę po kraju, zdobywam różne doświadczenia, obserwacje, zdobywam bardzo konkretną wiedzę dotyczącą tego co się w Polsce udaje, co się nie udaje. Jakie są problemy do rozwiązania. I w tym kontekście zastanawiałem się co mógłbym Wam doradzić.  Do czego mógłbym Was zainspirować.

Wydaje mi się, że jest kilka takich zagadnień, które mogą – szczególnie Was – inspirować.

Pierwsza rzecz, to co wyraźnie widać w różnych częściach Polski i podejrzewam, że także w województwie śląskim, to jest coś, co bym nazwał wykluczeniem komunikacyjnym.

Dużo dyskutujemy na temat wykluczenia cyfrowego, na temat wzmacniania umiejętności cyfrowych. Wy wszyscy jesteście przykładami, na czym polega to życie w nowym świecie cyfrowym. Tutaj wiem, że cały proces przygotowania do dzisiejszego dnia odbywał się elektronicznie i że dla Was to jest chleb powszedni. Natomiast zastanówmy się cały, czy z punktu widzenia równości szans edukacyjnych, dostępu do pracy, dostępu do dobrego wykształcenia, czy faktycznie wszystkie osoby mieszkające w województwie śląskim mają takie same szanse? Czy jednak osoba z Katowic ma zdecydowanie lepsze szanse na dobrą przyszłość niż osoba, która mieszka w wiosce gdzieś pod Bielsko-Białą?

To jest moim zdaniem poważny problem. Stworzyliśmy przestrzeń publiczną, w której nie tak łatwo dojechać autobusem do szkoły, nie tak łatwo jest dojechać autobusem do dobrego miejsca pracy, nie tak łatwo jest zgromadzić pieniądze, by tym autobusem codziennie jeździć.

Nie chcę wchodzić w szczegóły, ale chciałbym Wam to zasygnalizować. Jeżeli poważnie mówimy o równości szans to wydaje mi się, że wykluczenie komunikacyjne jest jednym z większych problemów.

Druga rzecz: mamy w każdym województwie sporo osób z niepełnosprawnościami.

Niepełnosprawność to jest taki temat, że każdy z nas powtórzy „tak, oczywiści, jestem za ochrona praw osób z niepełnosprawnościami, za dostosowaniem naszego życia społecznego do ich potrzeb”. Tylko że cały problem polega na tym, że każda z tych grup osób z niepełnosprawnościami – czy to są osoby z autyzmem, czy osoby z niepełnoprawnością intelektualną, czy osoby jeżdżące na wózku, czy osoby niewidome bądź głuche, każda z nich ma zupełnie inne potrzeby. I być może to wasza wrażliwość – wysłuchanie tych osób, zorganizowanie wysłuchania publicznego z ich udziałem – może spowodować, że wy swoją własną obserwacją, swoim własnym wyczuciem pewnych absurdów, które występują z naszym życiu społecznym, zachęcicie do jeszcze lepszej polityki na szczeblu regionalnym w tym zakresie.

Kolejna kwestia: w Polsce mnóstwo się dyskutuje na temat wypadków samochodowych. Mamy mnóstwo debat i polityk publicznych dotyczących wypadków samochodowych. Ale zastanówmy się. Jeżeli policzymy liczbę ofiar wypadków samochodowych to okaże się, ze jest ona dwa razy mniejsza niż liczba samobójstw.

Podkreślam, jest dwa razy mniejsza od liczby samobójstw.

Co się w Polsce mówi na temat walki z tą problematyką? Co się mówi na temat poradni zdrowia psychicznego, na temat wsparcia pedagogicznego dla młodych osób, które sobie nie radzą ze stresem, z obciążeniem w szkole? Być może to też jest temat, który warto podjąć w czasie debat Waszego sejmiku.

Wreszcie, obserwujemy narastająca migrację, szczególnie z Ukrainy.

Są wśród Was – wasi koledzy, studenci, uczą się w szkołach średnich, pracują na różnych stanowiskach. Teraz powstaje pytanie – czy oni będą niewidzialni, czy też zastanowicie się – być może na tym forum – w jaki sposób spowodować, że będą oni normalnie uwzględnieni jako część społeczności województwa śląskiego.

To jest coraz większy problem i na pewno na co dzień widzicie, że oni są obok Was ale tak jakby byli trochę gdzieś poza.

Wreszcie, to co mnie bardzo interesuje w kontekście pracy Rzecznika to jest sytuacja tej młodzieży, która nie jest tak aktywna jak Wy, być może była na różnych zakrętach życiowych i tak się stało, że trafiła do Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych, Młodzieżowych Ośrodków Socjoterapii, schronisk dla nieletnich.

I co się dzieje? Oni wychodzą – mają 17, 18 lat, i czasami dla nich nie ma żadnej oferty. Nie ma żadnej możliwości wyjścia na prostą, zdobycia porządnej pracy, zakwaterowania, mieszkań, które byłby dla nich tzw. mieszkaniami chronionymi. Być może nimi też warto się zainteresować. Zastanowić się, jak wygląda polityka województwa w tym zakresie, być może potrzebne są dodatkowe aktywności.

Chciałbym zwrócić uwagę na to, że przecież do dyspozycji samorządu województwa są pewne sposoby kształtowania polityki, których możecie być częścią.

Regionalne Programy Operacyjne, budżet partycypacyjny. Oczywiście te decyzje podejmuje marszałek czy sejmik województwa, jeśli chodzi od dystrybuowanie środków. Ale to od Waszej decyzji, Waszej rady zależeć może, dokąd te środki pójdą, w jakiej formie zostaną skierowane. To wy możecie się też stać aktywnymi ambasadorami tego pięknego gestu uczestnictwa w podejmowaniu decyzji, jaką jest decydowanie o budżecie partycypacyjnym i zachęcanie waszych kolegów i koleżanek, by w tych decyzjach uczestniczyli. Żeby faktycznie najlepiej dystrybuować te środki z uwzględnieniem jedności województwa, ale także potrzeb lokalnych.

Wreszcie uważam, że tego typu inicjatywy to nie jest kwestia tylko i wyłącznie tego, że Wy będziecie wskazywali coś, a później organy decyzyjne będą te decyzje podejmowały, czy to pan marszałek czy sejmik, ale to jest też to miejsce, gdzie my wszyscy, którzy już uczestniczymy w tym życiu publicznym, możemy się od Was nauczyć.

Możemy się od was nauczyć przede wszystkim tego co jest dla Was chlebem powszednim,  czyli różnych technologii komunikacyjnych oraz wykorzystywania nowych technologii do podejmowania decyzji.

Bo jeżeli na przykład myślę o wykluczeniu komunikacyjnym, to być może to jest sygnał, gdzie należałoby zainspirować nowymi technologiami, które np. na wzór Blablacar spowodowałyby, że chociaż nie ma autobusów miejskich czy podmiejskich, to za pomocą tego typu technologii te problemy może się uda rozwiązać. Ale ta inicjatywa może stąd wypływać, to Wy możecie być źródłem tej fantastycznej inspiracji, do wdrażania tego typu możliwości działania oraz zapewniania tej większej spójności w województwie śląskim.

Chciałbym też wskazać, że to, co dla was może być tym źródłem doświadczeń, to są organizacje pozarządowe, przeróżne.

Dziś byłem w Gliwicach i w tym tylko mieście jest ich 700.  I jest jedna fantastyczna forma, za pomocą której można to robić. Przy pomocy której możecie się też nauczyć konkretnej umiejętności, a mianowicie wysłuchanie publiczne. Jak jest konkretny problem, to można zaprosić wszystkie organizacje zajmujące się daną dziedziną i wysłuchać. Co więcej, może się okazać, że to Wy będziecie pierwszymi, którzy wysłuchali tych organizacji, bo ten dorosły sejm czy parlament nie chciał ich słuchać lub nie był zainteresowany. I być może to będzie też powód do swoistego wstydu, że w taki sposób ten parlamentaryzm nie powinien wyglądać.

Jestem przekonany, że do tej sali każda organizacja z województwa śląskiego przyjmie zaproszenie i będzie chciała w tej debacie uczestniczyć tak długo, jak będzie miała gwarancję, że będzie to debata poważna, a jestem co do tego przekonany.

Na sam koniec chciałbym podkreślić, że być może to co dzisiaj obserwujemy, to jest kształtowanie się tego nowoczesnego obywatelstwa, tego obywatelstwa, które charakteryzuje się właśnie aktywnym udziałem w debacie publicznej, obywatela, który patrzy w przyszłość i jest zainteresowany pełnią realizacji interesu publicznego.

Ale mam także nadzieje, że być może udowodnicie tezę, którą od jakiegoś czasu stawiam: że w Polsce już od dawna należy obniżyć wiek wyborczy. Bo widząc Was, widząc waszą aktywność, naprawdę nie jestem w stanie zrozumieć, dlaczego część z Was jeszcze nie może uczestniczyć w wyborach, dlaczego ten próg wyborczy mamy ustalony na poziomie lat 18.

I życzę Wam, byście każdymi słowami, debatą oraz wystąpieniami udowadniali, że jesteście świetni i ze potraficie dyskutować poważnie o trudnych sprawach.

Serdecznie dziękuję i jeszcze raz gratuluję.