Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Społeczność edukacji domowej zwraca uwagę na niewystarczający poziom finansowania tej formy nauczania
• Rzecznik Praw Obywatelskich pyta minister edukacji Barbarę Nowacką, czy istnieje potrzeba zmiany przepisów, regulujących funkcjonowanie szkół w chmurze

Fundacja Edukacji Domowej, Fundacja Szkoła w Chmurze oraz Rada Społeczności Rodziców i Opiekunów Szkoły w Chmurze przedstawiły RPO opinie co do rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2024. W ocenie wnioskodawców, z uwagi na zagrożenia rozporządzenia dla dalszego funkcjonowania edukacji domowej, zachodzi potrzeba pilnego i rzetelnego zbadania sprawy przez prawodawcę.

Osoby należące do społeczności edukacji domowej szczególnie doceniają prawa wynikające z art. 70 Konstytucji RP, czyli m. in. wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne oraz prawo zakładania szkół przez obywateli i instytucje. Wnioskodawcy podkreślają, że korzystanie z możliwości określonej w art. 37 Prawa oświatowego – czyli spełniania obowiązku szkolnego i nauki poza szkołą - świadczy o dużym zaangażowaniu rodziców, mających na uwadze przede wszystkim dobro swych dzieci.

Rozporządzenie zawiera podobne unormowania jak w ubiegłym roku; uzależnia wysokość subwencji od liczby uczniów w edukacji domowej przyjętych do danej szkoły. Podmioty prowadzące szkoły specjalizujące się w ED wskazują na własne analizy, według których poziom finansowania nie jest wystarczający.

Część szkół informuje, że otrzymane środki nie pozwalają na pokrycie podstawowych zadań. Wskazano na rosnące koszty związane z administracją, organizacją egzaminów, wynajęciem lokali oraz wsparciem edukacyjnym (zajęcia, konsultacje, materiały edukacyjne, pomoce dydaktyczne). Przypomniano obowiązki wszystkich szkół w zakresie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wspierania uczniów z niepełnosprawnościami. Wśród szkodliwych skutków obniżenia wagi na ucznia w ED wymieniono zmniejszenie liczby przyjętych uczniów i uczennic, zakończenie współpracy z częścią kadry pedagogicznej i innymi pracownikami, a także ograniczenie zakresu wsparcia. 

Dążenie do zapewniania usług wysokiej jakości skłania największe szkoły do pozyskiwania funduszy od rodziców i opiekunów. Ci z kolei - jak wskazują wnioskodawcy - mogą czuć się traktowani przez państwo gorzej w porównaniu z rodzicami, których dzieci chodzą do tradycyjnych szkół. Rodzice dzieci w ED zaznaczają, że ich decyzja nie oznacza wypisania dziecka z sytemu oświaty. Oczekują wsparcia ze strony nauczycieli i szkoły na podobnym poziomie, co osoby korzystające z innych form edukacji. Przyjęte rozwiązania są dotkliwe szczególnie dla dużych szkół, które mają największe doświadczenie w prowadzeniu edukacji domowej.

Wnioskodawcy apelują o przywrócenie poprzednich stawek finansowania na poziomie 0,8 dla wszystkich szkół na uczniów/uczennice w ED, bez względu na ich liczbę w danej placówce. W efekcie zwiększy się dostępność takiej formy nauki dla osób chętnych.

Wnioski do RPO zawierają także zarzuty wobec sposobu procedowania przeszłego oraz obecnego rozporządzenia, dotyczące m. in. braku uzasadnienia przyjęcia współczynnika 0,2. Z punktu widzenia osób prowadzących szkoły zmniejszenie finansowania z budżetu nastąpiło w sposób nagły i niespodziewany.

Członkowie społeczności nie rozumieją powodów, dla których to liczba 200 uczniów w szkole została przyjęta jako główne kryterium. A liczba ta nie pojawia się w żadnych innych przepisach regulujących system oświaty.

Zdaniem wnioskodawców delegacja ustawowa z art. 28 ust. 6 ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego nie daje ministrowi podstaw do zróżnicowania kwot subwencji w oparciu o sposób realizowania obowiązku szkolnego. Zróżnicowanie to zostało uzasadnione niższymi kosztami prowadzenia danej szkoły, jednak nie przedstawiono dokładnych badań i analiz. Wątpliwości osób podpisanych pod wnioskiem do RPO budzi sformułowanie "w szczególności", które - w ich ocenie - zapewnia ministrowi zbyt daleką swobodę przy uwzględnianiu różnych czynników. Wpływa to negatywnie na stabilność prawa oraz poziom bezpieczeństwa podmiotów prowadzących szkoły i placówki oświatowe.

Rzecznik przypomina swe wystąpienie generalne z 25 października 2023 r., w którym zwracał uwagę MEiN na problem interpretacji art. 14 Prawa oświatowego, zawierającego katalog zadań szkoły publicznej i szkoły niepublicznej, w odniesieniu do tych szkół, w których wszyscy uczniowie realizują obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą. Podkreślał, że jasne przepisy są ważne zarówno dla podmiotów prowadzących szkoły niepubliczne, jak i dla uczniów i uczennic oraz ich rodziców, którzy - jak pokazano na przykładzie - są narażeni na ryzyko niespodziewanej likwidacji szkoły.

Marcin Wiącek prosi Panią Minister o stanowisko wobec zarzutów wnioskodawców. Pyta także, czy istnieje potrzeba zmiany przepisów, na których podstawie odbywa się edukacja domowa i funkcjonują szkoły udzielające wsparcia dzieciom i młodzieży zdobywającym wykształcenie poza szkołą.

VII.7037.109.2023