Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Od 3 lipca 2023 r. lekarzy obowiązują limity na wystawianie e-recept
• Może to ograniczać prawo pacjentów do świadczeń zdrowotnych
• RPO prosi resort zdrowia o stanowisko i podstawę wprowadzenia limitów
• AKTUALIZACJA: Wprowadzenie dziennego limitu przyjętych pacjentów oraz wystawianych recept nierefundowanych miało i ma charakter techniczny - odpowiada MZ, podając podstawy tej decyzji
• AKTUALIZACJA2:  We wskazanych przez resort regulacjach prawnych nie ma powszechnie obowiązującego przepisu stanowiącego podstawę prawną limitów w wystawianiu e-recept - pisze teraz Marcin Wiącek do MZ

Do Rzecznika Praw Obywatelskich dotarła informacja o wprowadzeniu przez Centrum e-Zdrowia limitów na wystawianie e-recept przez lekarzy.

Jak wynika z tych informacji, obostrzenia funkcjonują od 3 lipca i polegają na ingerencji w prawo wykonywania zawodu przez lekarzy. Wprowadzają bowiem zakaz wystawiania przez lekarzy więcej niż 300 recept w ciągu dziesięciu godzin pracy. Może to prowadzić do ograniczenia praw pacjentów do świadczeń zdrowotnych. 

W przestrzeni publicznej formułowane są obawy co do hipotetycznej sytuacji, gdy do poradni zgłosi się więcej niż 300 pacjentów potrzebujących leków na receptę. 

Projekt rozporządzenia w tej sprawie nie został opublikowany.

Dyrektor Zespołu Zespół Prawa Administracyjnego i Gospodarczego BRPO Piotr Mierzejewski prosi dyrektora Departamentu Lecznictwa MZ Michała Dzięgielewskiego o stanowisko, zwłaszcza  o wskazanie podstawy prawnej limitów wprowadzonych na wystawianie e-recept przez lekarzy.

Odpowiedź Piotra Węcławika, dyrektora Departamentu Innowacji MZ

Przede wszystkim należy wskazać, że możliwość wystawiania recept w sposób zdalny jest ogromnym osiągnięciem krajowych projektów cyfryzacji i ułatwieniem dostępności do świadczeń, a więc działaniem nastawionym na rozwiązywanie największych problemów systemu ochrony zdrowia. Wobec tego, że od dłuższego czasu Ministerstwo Zdrowia analizuje rynek wystawiania e-recept w sposób automatyczny i udało się zidentyfikować 10 lekarzy, którzy w ciągu roku wystawili od 100 tys. do 400 tys. e-recept, konieczne jest zdecydowane wyeliminowanie nadużyć bez zaprzeczenia pozytywnych efektów transformacji cyfrowej. Mając na uwadze bezpieczeństwo zdrowotne Polaków zdecydowano o wprowadzeniu ograniczeń w wystawianiu e-recept.

Bazując na analizach Centrum e-Zdrowia, przede wszystkim po analizie czasu niezbędnego do przeprowadzenia konsultacji medycznej i realnych możliwości wystawiania recept przez personel medyczny, Ministerstwo Zdrowia ustaliło limity wystawiania e-recept. W ostatnich dniach podjęto decyzję, by limit nie dotyczył recept na leki refundowane.

Wprowadzenie dziennego limitu przyjętych pacjentów oraz wystawianych recept nierefundowanych, miało i ma charakter techniczny. Minister Zdrowia, wdrażając powyższe ograniczenia działał na podstawie § 1 ust. 2 i 3 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Zdrowia (Dz. U. z 2021 r. poz.932), art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (Dz. U. z 2022 r. poz. 1555, z późn. zm.) oraz § 2 pkt 3 Statutu Centrum e-Zdrowie stanowiącego załącznik Nr 1 do Zarządzenia Ministra Zdrowia z dnia 4 czerwca 2020 r. w sprawie Centrum e-Zdrowia (Dz. Urz. Min. Zdr. poz. 42, z późn. zm.) w zw. z art. 11 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2561, z późn. zm.) oraz art. 44 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1270, z późn. zm.).

Wdrożone rozwiązanie pozwala wyeliminować handel receptami, przywrócić poczucie bezpieczeństwa pacjentów, jak również zapobiegać potencjalnemu popełnianiu czynów penalizowanych z użyciem narzędzia administrowanego przez Centrum e-Zdrowia.

Wprowadzone limity wg analiz Centrum e-Zdrowia nie sparaliżowały pracy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) i nie ograniczyły lekarzom mającym bezpośredni kontakt z pacjentem możliwości przepisania recept. Limity zablokowały natomiast możliwość wystawiania recept przez podmioty handlujące receptami, których jedynym celem jest zysk finansowy.

Zadaniem Ministra Zdrowia jest wyeliminowanie działań rzutujących na bezpieczeństwo pacjentów, jak również wpływających negatywnie na postrzeganie wizerunku lekarzy i pielęgniarek, a tym samym systemu ochrony zdrowia.

Ministerstwo Zdrowia na bieżąco prowadzi monitoring w zakresie wprowadzonych limitów. W przypadku konieczności zmiany poziomu limitów, aktualizacja zostanie wprowadzona niezwłocznie.

Kolejne pismo RPO

Marcin Wiącek pisze do ministra Adama Niedzielskiego, że w odpowiedzi Departamentu Innowacji MZ wskazano, iż wprowadzenie dziennego limitu przyjętych pacjentów oraz wystawianych recept nierefundowanych miało i ma charakter techniczny. Dodano, że wdrażając te ograniczenia, Minister Zdrowia działał na podstawie § 1 ust. 2 i 3 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Zdrowia,  art. 7 ust. 2 ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia oraz § 2 pkt 3 Statutu Centrum e-Zdrowie w związku z art. 11 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz art. 44 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.

Niewątpliwie mając na uwadze powyższe przepisy, Minister Zdrowia uczestniczy w ustalaniu polityki państwa w zakresie ochrony zdrowia. We wskazanych regulacjach prawnych nie ma jednak powszechnie obowiązującego przepisu stanowiącego podstawę prawną wprowadzonych przez Centrum e-Zdrowia limitów w wystawianiu e-recept przez lekarzy.

Przepisy te nie przyznają również Ministrowi Zdrowia kompetencji do wprowadzania tego typu ograniczeń. Natomiast przepisy Statutu Centrum e-Zdrowie są regulacjami wewnętrznymi i zgodnie z art. 93 ust. 2 Konstytucji RP i nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.

Należy podkreślić, że zgodnie z art. 87 ust. 1 Konstytucji źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Konstytucyjny system źródeł prawa opiera się na podziale źródeł prawa na źródła prawa powszechnie obowiązującego (art. 87 Konstytucji) i źródła prawa wewnętrznego (art. 93 Konstytucji). Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 28 czerwca 2000 r., sygn. K 25/99, wykluczył istnienie jakiejś trzeciej, pośredniej kategorii źródeł prawa. Konstytucyjna regulacja źródeł prawa powszechnie obowiązującego przybrała charakter zamkniętego wyliczenia powszechnie obowiązujących aktów normatywnych i podmiotów uprawnionych do ich stanowienia.

Jednocześnie RPO otrzymuje sygnały od środowiska lekarskiego, że wprowadzone zmiany polegają na ingerencji w prawo wykonywania zawodu przez lekarzy, a w konsekwencji mogą prowadzić do ograniczenia praw pacjentów do świadczeń opieki zdrowotnej.

Stosownie do art. 68 ust. 2 Konstytucji warunki i zakres udzielania świadczeń zdrowotnych obywatelom określa ustawa, a nie innego typu akt prawny. Ponadto,  zgodnie z art. 31 ust. 3 Konstytucji, wszelkie ograniczenia wolności i praw konstytucyjnych mogą być przyjmowane tylko w formie ustawy.

Marcin Wiącek prosi Ministra o ustosunkowanie się do powyższych wątpliwości. Rzecznik nie kwestionuje, że z uwagi na określone okoliczności może zachodzić potrzeba ograniczeń w zakresie upoważnienia lekarzy do wystawiania recept. Tego typu ograniczenia powinny jednak być wolne od wątpliwości co do podstawy prawnej.

V.7013.59.2023