Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Mieszkańcy budynków, które nie mają własnych kotłowni i muszą korzystać z ciepła systemowego - płacą za ogrzewanie więcej niż ci, którzy mają własne kotły
• Wynika to z tego, że odbiorcy gazu w domach jednorodzinnych i w blokach z własnymi kotłowniami mają zagwarantowaną szerszą ochronę w rządowych programach pomocowych
• Dodatkowo od stycznia 2023 r. przestały obowiązywać obniżone stawki podatku VAT na gaz i ciepło systemowe
• Spółdzielcy postulują ustalenie jednakowej ceny gazu dla gospodarstw domowych bez względu, czy gaz do ogrzewania jest sprzedawany im bezpośrednio, czy na ich rzecz kupują go przedsiębiorstwa energetyczne
• RPO wystąpił do Minister Klimatu i Środowiska o ujednolicenie sytuacji gospodarstw domowych w zakresie czynników mających wpływ na koszty ogrzewania

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi od spółdzielni i osób mieszkających w lokalach, które nie mają własnych kotłowni gazowych. Skarżą się oni na problemy związane z drastycznym wzrostem cen ogrzewania i wskazują na konieczność pilnej zmiany przepisów, aby wzmocnić ich ochronę przed podwyżkami cen energii cieplnej.

Wyższe ceny ogrzewania w budynkach bez własnych kotłowni

Problem dotyczy mieszkań w budynkach, które nie mają własnych kotłowni i przez to muszą przez to korzystać z tzw. ciepła systemowego od zewnętrznych dostawców. 

Skarżący zwracają uwagę, że odbiorcy ciepła w takich budynkach są nierówno traktowani, bo jako gospodarstwa domowe płacą wyższe ceny gazu w porównaniu z gospodarstwami domowymi ogrzewanymi gazem spalanym w wewnętrznym źródle ciepła.

Wynika to z tego, że aktualnie odbiorcy gazu w domach jednorodzinnych i w zabudowie mieszkaniowej, posiadający własne kotły gazowe mają zagwarantowaną zdecydowanie szerszą ochronę, zarówno jeśli chodzi o cenę gazu (dwukrotnie niższą) jak też okres ochronny, który trwa do 31 grudnia 2027 r. Ten okres dla korzystających z ciepła systemowego aktualnie trwa do 30 kwietnia 2023 r.

Niestety koszty ogrzewania od dnia 1 stycznia 2023 r. jeszcze wzrosną biorąc pod uwagę to, że obniżone stawki podatku VAT na gaz (0 %) i na ciepło systemowe (5%) obowiązywały do 31 grudnia 2022 r.

Wskazano, że podwyżki opłat za lokale mieszkalne w niektórych spółdzielniach korzystających z ciepła systemowego są na tyle wysokie, że przekraczają możliwości finansowe mieszkańców, którzy nie są w stanie ich udźwignąć bez uszczerbku dla zaspokojenia innych bieżących potrzeb. Skutków tak drastycznych podwyżek nie zniwelowała ustawa o dodatku osłonowym, a także inne rozwiązania wprowadzone w ramach pakietu pomocy rządowej w walce z kryzysem energetycznym.

Konieczna nowelizacja przepisów

Spółdzielcy zwracają uwagę, że problem nieuzasadnionego zróżnicowania gospodarstw domowych mogłaby rozwiązać nowelizacja przepisów zmierzająca do zrównania sytuacji odbiorców w gospodarstwach domowych i odbiorów wrażliwych i ustalenia jednakowej ceny gazu dla tych podmiotów bez względu na to, czy gaz na potrzeby produkcji ciepła jest sprzedawany im bezpośrednio, czy też jest on nabywany na ich rzecz, tj. na potrzeby wytworzenia dla nich ciepła, przez przedsiębiorstwa energetyczne.

Zdaniem Rzecznika argumenty środowiska spółdzielczego, w tym również postulaty przedłużenia okresu obowiązywania obniżonej stawki VAT na ciepło systemowe (5%), które wypływają z troski o mieszkańców zasobów spółdzielczych, w pełni zasługują na gruntowne rozważenie.

Z niezrozumiałych względów - w obliczu tak znacznych podwyżek energii i gazu - mieszkańcy zasobów spółdzielczych muszą ponosić wyższe koszty ogrzewania, niż gospodarstwa domowe korzystające z ciepła wytwarzanego w lokalnych kotłowniach. Problem ten ma szerszy zasięg, gdyż dotyczy wszelkich budynków mieszkalnych, które zaopatrywane są w ciepło systemowe od zewnętrznego dostawcy wykorzystującego gaz do jego produkcji.

Nie powinno się różnicować zakresu pomocy dla gospodarstw domowych

W ocenie Rzecznika postulat spółdzielni mieszkaniowych, aby mieszkańcom budynków wielorodzinnych korzystających z ciepła systemowego zagwarantować ochronę, którą obecnie zapewnioną mają gospodarstwa domowe korzystające z gazowej ochrony taryfowej do 31 grudnia 2027 r. jest słuszny. Aktualnie – z niezrozumiałych względów – rządowe programy pomocowe różnicują zakres pomocy, co przekłada się na znaczące i trudne do zaakceptowania różnice w kosztach ogrzewania ponoszonych przez gospodarstwa domowe.

Aby przeciwdziałać dyskryminacji i zapewnić, że obywatele zostaną objęci równą ochroną przed kryzysem energetycznym, Marcin Wiącek pisze do minister klimatu i środowiska Anny Moskwy. Prosi o wyjaśnienia i rozważenie wszelkich możliwych działań, które mogłyby doprowadzić do ujednolicenia sytuacji gospodarstw domowych w zakresie czynników mających wpływ na koszty ogrzewania.

Równa ochrona przed kryzysem energetycznym dla wszystkich

Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich piszą osoby, które skarżą się na problemy związane z drastycznym wzrostem cen ogrzewania.

Pomimo uchwalanych programów pomocowych, mieszkańcy niektórych spółdzielni dostali rachunki wyższe nawet o 100 proc. w porównaniu z poprzednią zimą.

Problem dotyczy mieszkań w budynkach, które nie mają własnych kotłowni. Muszą przez to korzystać z tzw. ciepła systemowego od zewnętrznych dostawców. I płacą wyższe ceny za ogrzewanie, bo rządowe programy różnicują zakres pomocy. 

Odbiorcy gazu w domach jednorodzinnych i w blokach z własnymi kotłami gazowymi, mają zagwarantowaną szerszą ochronę. Płacą za gaz mniej niż producenci ciepła dla spółdzielni i odbiorców korzystających z ciepła systemowego. Przekłada się to na znaczące różnice w kosztach ogrzewania ponoszonych przez gospodarstwa domowe.

Co więcej - od stycznia tego roku koszty ogrzewania mieszkań wzrosły jeszcze bardziej, bo przestały obowiązywać obniżone stawki podatku VAT na gaz i ciepło systemowe.

W obliczu tak znacznych podwyżek cen energii i gazu nie powinno się różnicować gospodarstw domowych.  
Zaapelowałem do Minister Klimatu i Środowiska, aby mieszkańcom budynków wielorodzinnych korzystających z ciepła systemowego, zagwarantować taką samą ochronę, jaką mają gospodarstwa domowe korzystające z własnych kotłowni.

Aby przeciwdziałać dyskryminacji i zapewnić wszystkim obywatelom równą ochrony przed kryzysem energetycznym. 
 

IV.7215.108.2022