Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatele skarżą się na ograniczenia możliwości dostępu osób niezaszczepionych przeciw COVID-19 do wydarzeń sportowych
• Obowiązuje rządowe rozporządzenie co do limitu osób w danej imprezie, do którego nie wlicza się osób zaszczepionych - nie ma jednak prawnych mechanizmów weryfikacji zaszczepienia
• Umożliwienie udziału w danym wydarzeniu jedynie osobom zaszczepionym - lub ograniczenie dostępu osób niezaszczepionych - może prowadzić do naruszenia podstawowych praw i wolności obywateli
• RPO Marcin Wiącek zwraca się do ministra sportu ministra sportu i turystyki Kamila Bortniczuka o podjęcie – w porozumieniu z Ministrem Zdrowia – inicjatywy ustawodawczej, która zapewni odpowiednie rozwiązania prawne

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają liczne skargi obywateli dotyczące ograniczenia możliwości dostępu osób niezaszczepionych przeciwko COVID-19  do wydarzeń sportowych. Rzecznik podejmował w tych sprawach interwencje, prowadził korespondencję z organizatorami wydarzeń sportowych i udzielał wyjaśnień obywatelom. 

Problem wymaga zmian systemowych aby zapewnić należytą ochronę prawa do dostępu do dóbr kultury, zapobiegania dyskryminacji i prawa do ochrony danych osobowych. Chodzi zarazem o uwzględnienie konieczności ochrony życia i zdrowia uczestników wydarzeń sportowych - zarówno osób zaszczepionych, osób, które nie mogą poddać się szczepieniu z uwagi na przeciwwskazania zdrowotne, osób mających przeciwciała, a także tych, którzy mają odporność wrodzoną.

Art. 73 Konstytucji gwarantuje każdemu wolność korzystania z dóbr kultury. W świetle zaś jej art. 31 ust. 3, ograniczenia  korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane wyłącznie w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. 

Obecnie różnicowanie sytuacji osób niezaszczepionych i zaszczepionych odbywa się na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 6 maja 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.

Wprowadza ono limity osób, do których nie wlicza się osób zaszczepionych. Jednocześnie nie ma mechanizmów weryfikacji zaszczepienia. Pominięto też, że nie powinno się ograniczać dostępu do wydarzeń sportowych osób, które nie mogą się szczepić z uwagi na przeciwwskazania zdrowotne, mających przeciwciała wskutek przechorowania COVID-19 oraz osób z aktualnym negatywnym wynikiem testu.  

A organizatorzy wydarzeń sportowych nie mają uprawnień do kontroli statusu szczepienia oraz zdrowia osób, których dotyczy limit. Zgodnie zaś z art. 51 ust. 1 Konstytucji nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji go dotyczących.

Według Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych rozporządzenie z 6 maja 2021 r. nie uprawnia podmiotów zobowiązanych do przestrzegania limitu osób do żądania od nich informacji o zaszczepieniu. Ewentualne okazywanie dowodów zaszczepienia może się odbywać wyłącznie z inicjatywy osoby zainteresowanej. Informacje o zaszczepieniu są objęte szczególną ochroną art. 9 RODO. 

Rzecznik dostrzega, że przyczyną podejmowania przez organizatorów wydarzeń sportowych decyzji dotyczących ograniczeń dla osób niezaszczepionych jest słuszna troska o życie i zdrowie kibiców, jak również obawa przed odpowiedzialnością za nieprzestrzeganie ograniczeń przez organizatorów. 

Nie bez znaczenia jest również chęć sprzedaży przez organizatorów jak największej liczby biletów na wydarzenie,  a co za tym idzie - wyboru sprzedaży biletów wyłącznie dla osób zaszczepionych, których nie obowiązują limity.

Przyjmowane rozwiązania mogą bezpodstawne ograniczać konstytucyjnie chronione prawa, m. in. 

•    prawo prywatności (art. 47 Konstytucji), 
•    dostępu do dóbr kultury (art. 73 Konstytucji),
•    zakazu dyskryminacji (art. 32 ust. 2 Konstytucji).

RPO  stoi na stanowisku, że w obecnym stanie prawnym organizowanie wydarzeń, które umożliwiają udział jedynie osobom zaszczepionym lub ograniczają dostęp osób niezaszczepionych, tych, które nie mogą poddać się szczepieniu z uwagi na trwałe bądź czasowe przeciwwskazania zdrowotne, osób z przeciwciałami oraz z aktualnym negatywnym wynikiem testu, może prowadzić do naruszenia praw podstawowych i wolności obywateli. Kryterium ewentualnych ograniczeń może być co najwyżej zagrożenie dla zdrowia publicznego powodowane przez daną osobę.

Rzecznik występował w tej sprawie do Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministra Zdrowia oraz do premiera Mateusza Morawieckiego. Dotychczas jednak nie dokonano zmian legislacyjnych.

VII.715.51.2021