Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatele skarżą się na ograniczenia możliwości dostępu osób niezaszczepionych przeciw COVID-19 do wydarzeń sportowych
• Obowiązuje rządowe rozporządzenie co do limitu osób w danej imprezie, do którego nie wlicza się osób zaszczepionych - nie ma jednak prawnych mechanizmów weryfikacji zaszczepienia
• Umożliwienie udziału w danym wydarzeniu jedynie osobom zaszczepionym - lub ograniczenie dostępu osób niezaszczepionych - może prowadzić do naruszenia podstawowych praw i wolności obywateli
• RPO Marcin Wiącek zwraca się do ministra sportu ministra sportu i turystyki Kamila Bortniczuka o podjęcie – w porozumieniu z Ministrem Zdrowia – inicjatywy ustawodawczej, która zapewni odpowiednie rozwiązania prawne
• AKTUALIZACJA: Problematyka obejmująca całokształt zasad zapobiegania i zwalczania COVID-19, w tym nakładania ograniczeń na wszelkiego rodzaju działalność gospodarczą, społeczną i kulturalną, a nie tylko sportową, wykracza poza właściwość ministra właściwego ds. kultury fizycznej, który nie może uznać się za wiodącego do przedkładania inicjatyw ustawodawczych Rady Ministrów w tym zakresie - odpisał minister

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają liczne skargi obywateli dotyczące ograniczenia możliwości dostępu osób niezaszczepionych przeciwko COVID-19  do wydarzeń sportowych. Rzecznik podejmował w tych sprawach interwencje, prowadził korespondencję z organizatorami wydarzeń sportowych i udzielał wyjaśnień obywatelom. 

Problem wymaga zmian systemowych aby zapewnić należytą ochronę prawa do dostępu do dóbr kultury, zapobiegania dyskryminacji i prawa do ochrony danych osobowych. Chodzi zarazem o uwzględnienie konieczności ochrony życia i zdrowia uczestników wydarzeń sportowych - zarówno osób zaszczepionych, osób, które nie mogą poddać się szczepieniu z uwagi na przeciwwskazania zdrowotne, osób mających przeciwciała, a także tych, którzy mają odporność wrodzoną.

Art. 73 Konstytucji gwarantuje każdemu wolność korzystania z dóbr kultury. W świetle zaś jej art. 31 ust. 3, ograniczenia  korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane wyłącznie w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. 

Obecnie różnicowanie sytuacji osób niezaszczepionych i zaszczepionych odbywa się na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 6 maja 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.

Wprowadza ono limity osób, do których nie wlicza się osób zaszczepionych. Jednocześnie nie ma mechanizmów weryfikacji zaszczepienia. Pominięto też, że nie powinno się ograniczać dostępu do wydarzeń sportowych osób, które nie mogą się szczepić z uwagi na przeciwwskazania zdrowotne, mających przeciwciała wskutek przechorowania COVID-19 oraz osób z aktualnym negatywnym wynikiem testu.  

A organizatorzy wydarzeń sportowych nie mają uprawnień do kontroli statusu szczepienia oraz zdrowia osób, których dotyczy limit. Zgodnie zaś z art. 51 ust. 1 Konstytucji nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji go dotyczących.

Według Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych rozporządzenie z 6 maja 2021 r. nie uprawnia podmiotów zobowiązanych do przestrzegania limitu osób do żądania od nich informacji o zaszczepieniu. Ewentualne okazywanie dowodów zaszczepienia może się odbywać wyłącznie z inicjatywy osoby zainteresowanej. Informacje o zaszczepieniu są objęte szczególną ochroną art. 9 RODO. 

Rzecznik dostrzega, że przyczyną podejmowania przez organizatorów wydarzeń sportowych decyzji dotyczących ograniczeń dla osób niezaszczepionych jest słuszna troska o życie i zdrowie kibiców, jak również obawa przed odpowiedzialnością za nieprzestrzeganie ograniczeń przez organizatorów. 

Nie bez znaczenia jest również chęć sprzedaży przez organizatorów jak największej liczby biletów na wydarzenie,  a co za tym idzie - wyboru sprzedaży biletów wyłącznie dla osób zaszczepionych, których nie obowiązują limity.

Przyjmowane rozwiązania mogą bezpodstawne ograniczać konstytucyjnie chronione prawa, m. in. 

•    prawo prywatności (art. 47 Konstytucji), 
•    dostępu do dóbr kultury (art. 73 Konstytucji),
•    zakazu dyskryminacji (art. 32 ust. 2 Konstytucji).

RPO stoi na stanowisku, że w obecnym stanie prawnym organizowanie wydarzeń, które umożliwiają udział jedynie osobom zaszczepionym lub ograniczają dostęp osób niezaszczepionych, tych, które nie mogą poddać się szczepieniu z uwagi na trwałe bądź czasowe przeciwwskazania zdrowotne, osób z przeciwciałami oraz z aktualnym negatywnym wynikiem testu, może prowadzić do naruszenia praw podstawowych i wolności obywateli. Kryterium ewentualnych ograniczeń może być co najwyżej zagrożenie dla zdrowia publicznego powodowane przez daną osobę.

Rzecznik występował w tej sprawie do Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministra Zdrowia oraz do premiera Mateusza Morawieckiego. Dotychczas jednak nie dokonano zmian legislacyjnych.

Odpowiedź ministra sportu

Obecnie, jak wskazano w przedmiotowym piśmie, różnicowanie sytuacji osób niezaszczepionych i zaszczepionych obywa się na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia  6 maja 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. z 2021 r. poz. 861 z późn. zm) wydanym na podstawie delegacji z art. 46a i art. 46b ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2020 r. poz. 1845, z późn. zm.). Wskazany akt wykonawczy wprowadza limity liczby osób przebywających w pomieszczeniach, budynkach, obiektach, na określonej powierzchni pomieszczeń, budynków lub obiektów lub na otwartej przestrzeni oraz uczestniczących w zgromadzeniach przy prowadzeniu określonych rodzajów działalności.

Z uwagi na to, iż zasady zapobiegania i zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych, w tym ograniczenia nakładane na wszelkiego rodzaju działalność gospodarczą, społeczną i kulturalną, mają charakter zdecydowanie szerszy niż tylko związany z wydarzeniami natury sportowej, problematyka wskazana w piśmie Rzecznika Praw Obywatelskich wykracza poza ścisłą właściwość Ministra Sportu i Turystyki, a kompleksowe uregulowania w tym zakresie zawarte są w przytoczonej wyżej ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi i wydanym na jej podstawie rozporządzeniu w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.

Minister Sportu i Turystki uczestniczy w pracach związanych z tymi aktami prawnymi w ramach uzgodnień międzyresortowych. Na bieżąco monitoruje też wprowadzane zmiany i ich wpływ na regulowane stosunki, zarówno w zakresie działu administracji rządowej kultura fizyczna, jak i turystyka.

W tym miejscu należy między innymi odnotować wprowadzony do przedmiotowego rozporządzenia, nowelą z dnia 14 grudnia 2021 r.1, nowy § 26a, zgodnie z którym do ustanowionych w rozporządzeniu limitów liczby osób przebywających w pomieszczeniach, budynkach, obiektach, na określonej powierzchni pomieszczeń, budynków lub obiektów lub na otwartej przestrzeni oraz uczestniczących w zgromadzeniach, nie wlicza się osób zaszczepionych przeciwko COVID-19, pod warunkiem okazania przez te osoby unijnego cyfrowego zaświadczenia COVID lub zaświadczenia o szczepieniu, o wyniku testu i o powrocie do zdrowia w związku z COVID-19 uznawanego za równoważne z zaświadczeniami wydawanymi zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/953 z dnia 14 czerwca 2021 r. w sprawie ram wydawania, weryfikowania i uznawania interoperacyjnych zaświadczeń o szczepieniu, o wyniku testu i o powrocie do zdrowia w związku z COVID-19 (unijne cyfrowe zaświadczenie COVID) w celu ułatwienia swobodnego przemieszczania się w czasie pandemii COVID-19.

Dziękując za przekazanie wystąpienia RPO, w podsumowaniu stoję na stanowisku, że poruszana problematyka, jako obejmująca całokształt zasad zapobiegania i zwalczania COVID-19, w tym nakładania ograniczeń na wszelkiego rodzaju działalność gospodarczą, społeczną i kulturalną, a nie tylko działalność sportową, wykracza poza ścisłą właściwość ministra właściwego do spraw kultury fizycznej, który nie może uznać się za wiodącego do przedkładania inicjatyw ustawodawczych Rady Ministrów w tym zakresie - napisał min. Kamil Bortniczuk.

VII.715.51.2021