Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W kwietniu 2020 r. pana Marcina przyłapano na „przemieszczaniu się” bez uzasadnienia
• Na podstawie notatki policyjnej, w postępowaniu nakazowym (bez rozprawy), sąd wymierzył mu karę 500 zł grzywny
• RPO składa od tego wyroku kasację do Sądu Najwyższego, wskazując że sąd ukarał obywatela na podstawie wadliwych przepisów

To kolejna już kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich do Sądu Najwyższego w sprawie karania za ograniczenia praw obywatelskich w czasie pandemii na mocy rozporządzeń rządu. SN uwzględnił już wiele takich kasacji, wskazując że przepisy te wprowadzono z naruszeniem prawa.

Historia pana Marcina

Pan Marcin w kwietniu 2020 r. kierował samochodem bez wymaganych uprawnień (art. 94 § 1 k.w.). Ponadto naruszył zakaz przemieszczania się bez uzasadnionego powodu w związku z COVID-19 (art. 54 k.w.).

21 maja 2020 r. Sąd Rejonowy w W.  w trybie nakazowym (bez rozprawy) uznał obwinionego za winnego obu wykroczeń. Wymierzył mu karę 500 zł grzywny

Wyrok nie został zaskarżony i uprawomocnił się.

Argumentacja RPO

Wyrok w zaskarżonej części (dotyczącej tylko zakazu przemieszczania się) zapadł z rażącym naruszeniem prawa. Polegało to naruszeniu prawa materialnego -  art. 54 Kodeksu wykroczeń przez jego niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, gdy czyn przypisany panu Marcinowi nie wyczerpywał jego znamion. 

Zgodnie z art. 54 k.w., kto wykracza przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych, podlega karze grzywny do 500 zł albo karze nagany. Przepis ten odsyła do innych przepisów, które regulują zasady i sposób zachowania się w miejscach publicznych.

Odesłanie art. 54 k.w. obejmuje wyłącznie "przepisy porządkowe". Mają one mieć  za zadanie ochronę porządku i spokoju publicznego, to tym samym w polu penalizacji tego przepisu nie mieszczą się regulacje odnoszące się do innych sfer życia, np. do ochrony zdrowia publicznego.

Art. 54 k.w. jest przepisem blankietowym i wymaga przywołania przepisów porządkowych wydanych na podstawie ustawy, o których w nim mowa. Sąd w sentencji wyroku nie wskazał takich przepisów. Na podstawie zarzutu z wniosku o ukaranie można się jedynie domyśleć, że chodzi o przepis § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z  31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.

Sąd ani w sentencji wyroku, ani w części wstępnej wyroku nie wskazał przepisów dopełniających znamiona czynu zabronionego, które pozwalałyby na zastosowanie sankcji z art. 54 k.w. Nawet gdyby sąd przywołał w sentencji wyroku wymieniony we wniosku o ukaranie § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z 31 marca 2020 r., zastosowanie art. 54 k.k. należałoby uznać za wadliwe

Rozporządzenie wydano bowiem w celu wykonania ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Celem rozporządzenia była więc ochrona zdrowia (art. 68 ust. 1 Konstytucji) i realizacja konstytucyjnego obowiązku zwalczania chorób zakaźnych (art. 68 ust. 4 Konstytucji). Zatem w oczywisty sposób przepisy te nie stanowią przepisów porządkowych w rozumieniu art. 54 k.w. W przypadku tych ostatnich przedmiot ochrony stanowi bowiem porządek i spokój w miejscach publicznych, a nie ochrona zdrowia poprzez zwalczanie epidemii.

W związku z tym art. 54 k. w. nie mógł stanowić materialnoprawnej podstawy ukarania obwinionego. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego (m. in. wyroki: z 26 marca 2021 r., sygn. akt II KK 40/21; z 8 kwietnia 2021 r., sygn. akt II KK 75/21; z 5 maja 2021 r., sygn. akt V KK 132/21, V KK 126/21, II KK 106/21; z 12 maja 2021 r., sygn. akt II KK 76/21 i II KK 82/21).

RPO wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku nakazowego w zaskarżonej części i uniewinnienie od wykroczenia z art. 54 k.w. Zarzuty kasacyjne nie mają wpływu na wymiar kary. Dlatego wniosek obejmuje wyłącznie uchylenie wyroku w zaskarżonej części.

BPW.511.96.2021