Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Przygotowany przez Ministerstwo Rozwoju projekt ustawy o usługach zaufania, identyfikacji elektronicznej oraz zmianie niektórych ustaw przewiduje istotną zmianę w ustawie o petycjach. Zdaniem Rzecznika proponowana zmiana przepisów może utrudnić obywatelom korzystanie z prawa składania petycji. Zgodnie z projektem petycja składana za pomocą środków komunikacji elektronicznej powinna być opatrzona kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem elektronicznym potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Rozwoju o wyjaśnienie pojawiających się wątpliwości.

Konstytucja RP gwarantuje każdemu prawo składania petycji, wniosków i skarg w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Prawo petycji przez wiele lat nie było uregulowane szczegółowo w ustawie. Ustawa o petycjach została uchwalona dopiero w dniu 11 lipca 2014 r., a weszła w życie 6 września 2015 r. Rzecznik Praw Obywatelskich monitoruje stosowanie ustawy o petycjach, zwracając uwagę zwłaszcza na bariery w korzystaniu z prawa do składania petycji.

Przedmiotem petycji może być żądanie, w szczególności, zmiany przepisów prawa, podjęcia rozstrzygnięcia lub innego działania w sprawie dotyczącej podmiotu wnoszącego petycję, życia zbiorowego lub wartości wymagających szczególnej ochrony w imię dobra wspólnego, mieszczących się w zakresie zadań i kompetencji adresata petycji. Petycja powinna spełniać pewne wymogi formalne, jednak w założeniu procedura składania petycji ma być możliwie prosta. Chodzi o to, aby korzystanie z petycji było powszechnie dostępne.

Petycję składa się w formie pisemnej albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami petycja składana za pomocą środków komunikacji elektronicznej może być opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu oraz powinna zawierać adres poczty elektronicznej podmiotu, który wnosi petycję.

Projekt ustawy o usługach zaufania, identyfikacji elektronicznej oraz o zmianie niektórych ustaw, przygotowywany przez Ministerstwo Rozwoju, zawiera istotną propozycję zmiany ustawy o petycjach. Przewiduje bowiem, że petycja składana za pomocą środków komunikacji elektronicznej powinna być opatrzona kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem elektronicznym potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Propozycja poszerza możliwość złożenia petycji o system ePUAP. Jednocześnie wprowadza obligatoryjność jednej z dwóch kwalifikowanych form komunikacji obywatela z organem władzy publicznej.

Rzecznik Praw Obywatelskich ma wątpliwości, czy takie sformalizowanie procedury składania petycji jest niezbędne i czy nie utrudni korzystania przez obywateli z konstytucyjnego prawa petycji. Powstaje także pytanie, czy warto zmieniać ustawę o petycjach zaledwie po kilku miesiącach jej obowiązywania. Zdaniem Rzecznika ewentualne zmiany przepisów powinny zmierzać do uproszczenia procedury składania petycji, np. na wzór wniosków o udostępnienie informacji publicznej. Dzięki wykładni przepisów przyjętej przez sądy administracyjne, obywatele mogą uzyskać informację publiczną składając wnioski zwykłą pocztą elektroniczną.