Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi do Straży Granicznej o kontrolę praktyk stosowanych na przejściu granicznym w Terespolu wobec cudzoziemców poszukujących w Polsce ochrony przed prześladowaniami w swoich krajach
• Adam Bodnar przypomina, że od dwóch lat funkcjonariusze SG nie przyjmują tam od cudzoziemców deklaracji o zamiarze wystąpienia o status uchodźcy, odmawiając im prawa wjazdu do Polski
• Z apelem o działania w tej sprawie wystąpiły do Rzecznika organizacje pozarządowe, zaniepokojone brakiem dostępu takich osób do procedury przyznania ochrony międzynarodowej

Adam Bodnar poprosił komendanta głównego Straży Granicznej gen. Tomasza Pragę o odpowiedź, czy zgodnie z sugestią apelu zostanie przeprowadzona stosowna kontrola na kolejowym przejściu granicznym między Polską i Białorusią w Terespolu.

Cudzoziemcy niewpuszczani od dwóch lat 

Rzecznik stale monitoruje sytuacje na przejściach granicznych w Terespolu oraz w Medyce. Próbują się przez nie dostać do Polski cudzoziemcy, głównie z Czeczenii, Tadżykistanu i Armenii. Powołują się na rożnego rodzaju prześladowania w swych państwach, co uprawniałoby ich do ubiegania się w Polsce o status uchodźcy. Zobowiązania Polski w tej kwestii wynikają z przystąpienia do Konwencji z 1951 r. dotyczącej statusu uchodźców oraz z procedur udzielania uchodźcom ochrony wynikających z prawa UE. 

Co najmniej od 2016 r. do Biura RPO nieprzerwanie docierają informacje o kolejnych przypadkach niewpuszczania cudzoziemców, którzy przystępując do odprawy granicznej, nie dysponują dokumentem uprawniającym do przekroczenia granicy, ale w rozmowie z funkcjonariuszem deklarują zamiar ubiegania się w Polsce o ochronę międzynarodową (status uchodźcy). Funkcjonariusze SG nie przyjmują tych deklaracji i nie dopuszczają do złożenia wniosku o ochronę.

W konsekwencji cudzoziemcom odmawia się prawa wjazdu i odsyła na terytorium państwa, z którego usiłowali wjechać do Polski.  Większość skarg dotyczy przejścia w Terespolu.

Sprawa wielokrotnie była przedmiotem wystąpień RPO do SG i MSWiA. Podnoszone w skargach zarzuty zostały też potwierdzone podczas wizytacji przeprowadzonej w 2016 r. w Terespolu przez pracowników Biura RPO.

Obserwując tzw. rozpytania przy odprawach granicznych, stwierdzili oni,  że aż w 15 przypadkach na 79 cudzoziemcy, którym odmówiono prawa wjazdu do Polski albo wprost zgłaszali zamiar złożenia wniosku o ochronę międzynarodową, albo mówiąc o przyczynach opuszczenia kraju pochodzenia opisywali sytuacje pośrednio mogące świadczyć o takim zamiarze.

Apel o kontrolę  

Ostatnio do Biura RPO wpłynął apel Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Amnesty International i Stowarzyszenia Interwencji Prawnej, o podjęcie działań zmierzających do zapewnienia cudzoziemcom w Terespolu, zgłaszającym obawy przed prześladowaniami w kraju pochodzenia, dostępu do procedury przyznania ochrony międzynarodowej na terytorium Polski.

Sygnatariusze apelu opisali historię dwóch mężczyzn narodowości czeczeńskiej, którzy po kilkunastu nieudanych próbach przekroczenia granicy i złożenia wniosków zostali zatrzymani przez służby białoruskie i przekazani Federacji Rosyjskiej, gdzie utracono z nimi kontakt. W ocenie organizacji  pozarządowych, historia ta jest dowodem na realne zagrożenie, jakie wiąże się z niewpuszczeniem do Polski osób poszukujących ochrony przed prześladowaniami - podkreślił Adam Bodnar.

Dlatego wystąpił do KG SG o wyjaśnienie, jakie działania dotychczas podjęto, a jakie są planowane przez podległe jednostki, w związku z apelem.

RPO poprosił też o dane statystyczne od 1 stycznia 2018 r. dotyczące liczby cudzoziemców przystępujących do odprawy  w Terespolu, którym odmówiono prawa wjazdu do Polski z powodu braku ważnej wizy lub innych dokumentów. Zwrócił się też o liczbę osób, od których przyjęto wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej.

Skargi do Strasburga

W 2017 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uwzględnił skargi kilkunastu cudzoziemców na odmowy wjazdu przez przejście w Terespolu.

Europejski Trybunał Praw Człowieka zakomunikował polskiemu rządowi kilka spraw dotyczących takich odmów. Trybunał wydał też tymczasowy zakaz odsyłania niektórych skarżących na Białoruś, który jednak nie został wykonany. 

Skargi do ETPCz pomagali pisać prawnicy HFPC, którzy z innymi adwokatami wspomagali też bezpośrednio cudzoziemców w Terespolu.

Zarzucają one polskim władzom naruszenie art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, zakazującego odsyłania cudzoziemców do państw, w których może grozić niebezpieczeństwo oraz art. 4 Protokołu 4 do Konwencji, zakazującego zbiorowego wydalania cudzoziemców.

XI.543.13.2018