Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• 23 września 2019 r. przedstawiciele Rzecznika Praw Obywatelskich przeprowadzili wizytację na kolejowym przejściu granicznym między Polską i Białorusią w Terespolu.
• Na tym przejściu każdego dnia, od kilku już lat, do odprawy granicznej przystępują cudzoziemcy, którzy nie mają dokumentów uprawniających ich do wjazdu do Polski.
• Mimo to stają przed funkcjonariuszami polskiej Straży Granicznej i podczas kilkuminutowej rozmowy opisują historie, które zmusiły ich do opuszczenia kraju pochodzenia.
• Wśród nich są osoby, które doświadczyły prześladowań, przemocy i tortur, a w Polsce chcą ubiegać się o status uchodźcy (tzw. ochronę międzynarodową).

Była to już trzecia wizyta przedstawicieli RPO w Terespolu. Poprzednie wizytacje odbyły się 11 sierpnia 2016 r. i 15 maja 2018 r.

23 września do odprawy granicznej na wizytowanym przejściu stawiło się 118 cudzoziemców bez dokumentów uprawniających ich do wjazdu do Polski. Byli to głównie obywatele Federacji Rosyjskiej narodowości czeczeńskiej, w większości rodziny z dziećmi.

Przedstawiciele Rzecznika uczestniczyli, jako obserwatorzy, w ok. 20 rozmowach z cudzoziemcami, przeprowadzanych w ramach tzw. kontroli granicznej II linii przez funkcjonariuszy Straży Granicznej. Po tych rozmowach funkcjonariusze przyjęli 4 wnioski o ochronę międzynarodową, które objęły łącznie 15 osób (dorosłych i małoletnich). W ocenie wizytujących nie były to jednak wszystkie osoby, które podczas rozmowy z funkcjonariuszami wskazywały na okoliczności mogące świadczyć o tym, że celem ich przyjazdu do Polski było uzyskanie ochrony przed prześladowaniem w kraju pochodzenia. Szczegóły Rzecznik przedstawi w wystąpieniu skierowanym w pierwszej kolejności do właściwych organów Straży Granicznej.

Od 2015 r. do Biura RPO w zasadzie nieprzerwanie wpływają skargi od cudzoziemców, których deklaracje o zamiarze ubiegania się w Polsce o ochronę międzynarodową nie zostały przez Straż Graniczną odnotowane i którym odmówiono prawa wjazdu do Polski, pozbawiając ich tym samym możliwości złożenia wniosku o status uchodźcy. Zdecydowana większość tych skarg dotyczyła Placówki Straży Granicznej w Terespolu. Fakt, że do takich sytuacji rzeczywiście dochodzi, potwierdzony został już podczas pierwszej wizytacji przedstawicieli Rzecznika na tamtejszym kolejowym przejściu granicznym, przeprowadzonej w 2016 r. Wizytujący odnotowali wówczas 15 przypadków, w których cudzoziemców nie wpuszczono do Polski mimo składanych podczas odprawy deklaracji świadczących o zamiarze ubiegania się w naszym kraju o ochronę międzynarodową.

Rzecznik Praw Obywatelskich przypomniał wówczas, że prawo do ubiegania się w Polsce o status uchodźcy, a tym samym prawo do złożenia wniosku o przyznanie takiego statusu, zostało cudzoziemcom zagwarantowane w art. 56 ust. 2 Konstytucji. Rzecznik postulował, aby wprowadzić do porządku prawnego obowiązek protokołowania rozmów prowadzonych z cudzoziemcami w ramach kontroli granicznej II linii, ustanowić jednolite formularze takich protokołów, a przede wszystkim uwzględnić w tych formularzach obligatoryjne pytanie o zamiar ubiegania się w Polsce o ochronę międzynarodową. Tylko taka forma dokumentowania tej kluczowej dla cudzoziemca rozmowy, z jednoczesnym obowiązkiem odczytania protokołu i przedłożenia go cudzoziemcowi do podpisu, stanowić będzie rzeczywistą gwarancję, że każda wypowiedź cudzoziemca świadcząca o zamiarze wystąpienia z wnioskiem o ochronę międzynarodową zostanie utrwalona w dokumentacji służbowej i wywoła skutek w postaci przyjęcia od cudzoziemca formalnego wniosku o udzielenie ochrony. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, do którego Rzecznik kierował w tej sprawie wystąpienia, jak dotąd nie podzielił tego stanowiska. Wizytacja przeprowadzona w dniu 23 września potwierdziła jednak, że postulaty Rzecznika pozostają aktualne.