Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Pan Ryszard został obwiniony o to, że 19 kwietnia 2020 r. przemieszczał się pieszo w odległości mniejszej niż 2 metry od innego przechodnia
• Sąd ukarał go za to naganą - RPO wnosi, by Sąd Najwyższy go uniewinnił
• Na mocy rozporządzenia rządu nie mozna było bowiem karać osoby, która naruszyła m.in. nakaz przemieszczania się z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 2 metry od innej osoby
• AKTUALIZACJA: 5 maja 2021 Sąd Najwyższy uwzględnił kasację i uchylił wyrok (Sygn. akt V K K 132/21)

Pan Ryszard został obwiniony o to, że 19 kwietnia 2020 r. przemieszczał się pieszo w odległości mniejszej niż 2 metry od innego przechodnia. To wykroczenie z art. 54 k.w. w związku z § 17 rozporządzenia Rady Ministrów z  19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.

Wyrokiem nakazowym Sąd Rejonowy 19 czerwca 2020 r. uznał obwinionego za winnego popełnienia zarzuconego mu wykroczenia i wymierzył mu karę nagany. Wyrok nie został zaskarżony i uprawomocnił się.

RPO na podstawie art. 111 k.p.w. wyrokowi temu zarzucił rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa materialnego, to jest art. 54 k.w. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, gdy czyn nie wyczerpywał znamion tego wykroczenia.

Wniósł uchylenie zaskarżonego wyroku i uniewinnienie obywatela od przypisanego mu wykroczenia.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 19 kwietnia 2020 r. stanowiło, że do odwołania w przypadku, gdy przemieszczanie się następuje:

1) pieszo - jednocześnie mogą się poruszać osoby w odległości nie mniejszej niż 2 metry od siebie, chyba że zachowanie tej odległości nie jest możliwe ze względu na opiekę nad:

a) dzieckiem do ukończenia 13. roku życia,

b) osobą z orzeczeniem niepełnosprawności, osobą z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności, osobą z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego lub osobą, która ze względu na stan zdrowia nie może poruszać się samodzielnie. Rozporządzenie nie wskazało żadnej sankcji za naruszenie nakazu.

Rozporządzenie wydano na podstawie art. 46a i art. 46b pkt 1-6 i 8-12 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Art. 46b pkt 12 ustawy stanowi, że można ustanowić nakaz określonego sposobu przemieszczania się, a w art. 46b pkt 1 poprzez odesłanie do art. 46 ust. 4 pkt 1 wskazano, że możliwe jest czasowe ograniczenie określonego sposobu przemieszczania się.

Rozporządzenie może stanowić m.in. przepisy porządkowe, jednak należy je traktować jedynie jako normy sankcjonowane (zakazy), których naruszenie może prowadzić do odpowiedzialności wynikającej z kodeksu wykroczeń, o ile w sposób wyraźny i skonkretyzowany dokonano takiego zastrzeżenia w treści tego rozporządzenia. Rozporządzenie z 19 kwietnia 2020 r. powyższych postanowień ani odesłań nie posiadało. Nie odsyłało ono bowiem w swej treści do konkretnego przepisu kodeksu wykroczeń i nie określało wobec sprawcy prawnomaterialnych konsekwencji naruszenia przez niego zawartych w nim przepisów.

Tymczasem na podstawie art. 1 § 1 k.w. odpowiedzialności za wykroczenie podlega tylko ten, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary. Za taki akt normatywny nie może być uznane rozporządzenie Rady Ministrów.

Wykroczenia polegające na nieprzestrzeganiu nakazów lub zakazów związanych ze zwalczaniem chorób zakaźnych przez osobę zobowiązaną do ich przestrzegania unormowane są w art. 116 § 1 k.w. Podmiot wykroczenia określonego w art. 116 § 1 k.w. to osoba:

1) chora na chorobę zakaźną lub podejrzana o taką chorobę,

2) stykająca się z osobami chorymi na choroby zakaźne lub podejrzanymi o nie,

3) będąca nosicielem zarazków chorób zakaźnych oraz podejrzana o nosicielstwo.

Przy spełnieniu tych warunków, naruszenie zakazów i nakazów zawartych w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, stanowi wykroczenie stypizowane w Kodeksie wykroczeń, w art. 116 § 1 k.w.

Art. 116 k.w. nie penalizował zachowań polegających na nieprzestrzeganiu nakazów, zakazów i ograniczeń lub obowiązków określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z 19 kwietnia 2020 r.

Potwierdza to dokonana ustawą z 28 października 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanych z wystąpieniem COVID-19 zmiana art. 116 k.w. polegająca m.in. na dodaniu do niego § la. Po zmianach przepis ten brzmi: „kto, nie przestrzega zakazów, nakazów, ograniczeń lub obowiązków określonych w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, podlega karze grzywny albo karze nagany”. Dopiero od wejścia w życie tej nowelizacji, tj. od 29 listopada 2020 r., nieprzestrzeganie ograniczeń epidemicznych stało się wykroczeniem.

Dlatego wykluczone jest pociągnięcie do odpowiedzialności, na podstawie art. 54 k.w. osoby, która naruszyła m.in. nakaz określonego sposobu przemieszczania się pieszo polegający na konieczności zachowania pomiędzy poruszającymi się osobami odległości nie mniejszej niż 2 metry od siebie, według wspomnianego rozporządzenia.

Na marginesie należy zauważyć, że w dacie orzekania przez sąd nie obowiązywały już przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 19 kwietnia 2020 r. Obowiązujące w dniu orzekania rozporządzenie Rady Ministrów z  29 maja 2020 r. przewidywało wprawdzie wymóg zachowania odległości nie mniejszej niż 2 metry między poruszającymi się osobami, jednakże nie dotyczył sytuacji, której osoby te realizowały obowiązek zakrywania ust i nosa.

BPW.511.55.2021