Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Prawa człowieka zależą od tego, jak toczą się nasze drobne, codzienne sprawy, dla niektórych – błahe, ale dla ludzi, których dotyczą – zasadnicze. Prawa człowieka nie są abstrakcją.

Na poranne spotkanie w Legnickim Centrum Kultury przyszło 15 osób. Rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar zaczął od wyjaśnienia, jak działa urząd Rzecznika Praw Obywatelskich i jak – badając pojedyncze sprawy i wnioski obywateli stara się poprawiać respektowanie praw człowieka w naszym kraju. -  Bo - jak podkreślił - w ten sposób udaje się najwięcej załatwić i w sprawach ludzi i w relacjach z władzami.

- Nie jestem politykiem i wprost od polityki uciekam. Bo ludzkie sprawy nie są polityczne i nie hasłami politycznymi się je rozwiąże -  dodał rzecznik pytany o ocenę sytuacji politycznej w kraju. – Zawsze będę bronił konstytucji, instytucji demokratycznych, sądów, bo bez nich nie ma ochrony praw obywateli.  Ale też wiem, że prawa te nie były często respektowane także wcześniej – a o nie tu chodzi.

Bezpłatna pomoc prawna

Ludzie, którzy zgłaszają się do biur porad prawnych, szukają pomocy wszystkich instytucji. Może moglibyśmy lepiej współpracować z Rzecznikiem? Na przykład widać, jak poważny jest problem przemocy w rodzinie, zwłaszcza wobec osób starszych.

RPO: Ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej  wymaga zmian. Jeżdżąc po kraju RPO widzi, co nie działa. A też każdy sygnał od Państwa jest dla nas cenny. O konieczności zmian w prawie wie też rząd i Prezydent RP, który 13 kwietnia organizuje specjalną konferencję w tej sprawie. Możemy się więc spodziewać zmian w prawie.

Ale prawa osób starszych to rzecz poważniejsza. Bo mamy przepisy, mamy centra interwencji kryzysowej, ale ofiary przemocy, seniorzy, ani nie wiedzą, że ich prawa są łamane, ani nie wiedzą, gdzie szukać pomocy. To kwestia społecznego tabu.

Prawa ofiar przestępstw

Może potrzebna jest nam karta ofiar przemocy domowej? Dziś pomoc państwa prowadzi często do powtórnej wiktymizacji. Ludzie też nie zdają sobie sprawy, że to, co im się przydarza, to przestępstwo.

RPO: Sama zmiana przepisów niewiele daje. Mamy np. przepisy chroniące ofiary przestępstw seksualnych w ten sposób, że mają być one przesłuchiwane tylko raz. Ale – jak się okazuje – na wyznaczenie tego jednego przesłuchania ofiara może czekać nawet trzy miesiące!

Są przepisy pozwalające nakazać sprawcy przemocy domowej wyprowadzenie się z domu. Ale praktyka jest taka, że zanim zostaną zastosowane, z domu wyprowadza się ofiara.

Uczestnicy spotkania zaczęli opowiadać o tym, jak zmienia się jednak życie w Legnicy – społecznicy w bibliotece, czy w ramach uniwersytetów III wieku przekazują ludziom informacje. Chodzi o to tylko, by tych informacji było więcej, wystarczą małe proste ulotki. Bo przecież 20 proc. mieszkańców Legnicy to seniorzy. Firmy komercyjne docierają do nich z informacjami o „ofertach” i wyprzedażach – gdyby w taki sam sposób docierała informacja, jak załatwić swoją sprawę… Bo Uniwersytet III Wieku dociera do 500 osób. To jednak trochę za mało.

Konsultacje i sposób podejmowania decyzji

Wiele pomysłów dałoby się wprowadzić w życie, ale praktycznie nie mamy tu konsultacji. Owszem, samorząd się do nich zobowiązał, ale w praktyce konsultacji nie ma.  Samorządowcy po prostu tego nie umieją…

- Jednak Miejskiej Radzie Seniorów współpraca z samorządem zaczyna siępoprawiać. Krok po kroku. Powinniśmy zaczynać od swoich wspólnot.  Przedstawiać się, zaczynać wspólne działania. Bo tak się najlepiej reaguje na problemy.

Przedstawiciele samorządu obecni na spotkaniu potwierdzają, że powoli uczą się tego, bo rozumieją znaczenie konsultacji, ale między teorią a praktyką jest dużo do zrobienia.

RPO: Ważne jest, by oprócz zaplecza instytucjonalnego tworzyć też polityki długoterminowe. Na przykład senioralne. Konsultacje nie będą wtedy abstrakcyjnym zadaniem, ale konkretnym narzędziem  pomagającym w rozwiązywaniu najważniejszych problemów społeczności. Konsultacje nie udają się jednak bez kapitału społecznego, bez organizacji społecznych gotowych do zabierania głosu w sprawach społeczności, korzystania z prawa do informacji publicznej, naciskających na transparentność decyzji dotyczących wspólnoty.

(por. Kodeks Konsultacji i Siedem Zasad Konsultacji, krótki i napisany zrozumiałym językiem dokument wypracowany przez organizacje pozarządowe i administrację w 2012 r.: http://www.kanonkonsultacji.pl/x/985571)