Biuletyn Informacji Publicznej RPO

9 lutego 2023 r. w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich odbyło się spotkanie Rzecznika Praw Obywatelskich z przedstawicielami organizacji pozarządowych, administracji publicznej oraz świata nauki w sprawie sytuacji uchodźców wojennych z Ukrainy pochodzenia romskiego. Celem spotkania była wzajemna wymiana informacji oraz dyskusja na temat możliwych sposobów efektywnego wsparcia tej kategorii uchodźców wojennych.

W spotkaniu, ze strony BRPO, wziął udział rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek, zastępca RPO Valeri Vachev, Magdalena Kuruś, dyrektorka Zespołu ds. Równego Traktowania, Agnieszka Szmajdzińska, naczelniczka i Jagna Krotoska z Wydziału Praw Migrantów i Mniejszości Narodowych w ww. Zespole oraz główny koordynator ds. współpracy naukowej Maciej Grześkowiak. Wśród gości byli m.in. prezydent Przemyśla Wojciech Bakun, przedstawiciele MSWiA, mazowieckiego i podkarpackiego urzędu wojewódzkiego, Urzędu m. st. Warszawy, a także reprezentanci Centralnej Rady Romów, Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) i Ośrodka Badań nad Migracjami UW.

Przedstawiciele organizacji pozarządowych poinformowali innych uczestników o konieczności przyjęcia rozwiązań systemowych, które w sposób długotrwały regulowałyby kwestie problemowe dotyczące uchodźców z Ukrainy pochodzenia romskiego. Podkreślono ryzyko, jakie wiąże się z pozostawieniem grupy uchodźców z Ukrainy należących do społeczności romskiej bez dodatkowej pomocy ze strony państwa. Osoby te często doświadczały systemowego wykluczenia podczas pobytu w Ukrainie i są szczególnie narażone na dyskryminację i marginalizację społeczną także w Polsce. W związku z tym, osoby te mogą napotykać znaczne bariery w dostępie do edukacji, rynku pracy, czy opieki zdrowotnej. Dlatego też, zdaniem niektórych z gości, przy tworzeniu dalszych rozwiązań prawnych kluczowe jest wzięcie tych kwestii pod uwagę i projektowanie rozwiązań mających za cel wyrównywanie szans uchodźców romskich.

Poruszono również temat nowelizacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, która zakłada m.in. obowiązek partycypacji przebywających w ośrodkach zbiorowego zakwaterowania obywateli Ukrainy w kosztach noclegów. Przedstawiciele organizacji pozarządowych wskazali, że przewidziane w nowelizacji rozwiązania zwiększają ryzyko bezdomności oraz pogłębienia wykluczenia społecznego uchodźców z Ukrainy, w szczególności osób pochodzenia romskiego. Z kolei przedstawiciele administracji publicznej zauważyli, że istnieje możliwość zwolnienia osób z obowiązku partycypacji w kosztach ze względu na "trudną sytuację życiową".

Innym problemem, który poruszono podczas spotkania była kwestia niskiego uczestnictwa uczniów i uczennic należących do grupy uchodźców z Ukrainy pochodzenia romskiego w systemie edukacji zarówno w formie stacjonarnej (w ramach systemu polskiego), jak i zdalnej (w ramach systemu ukraińskiego). Uchodźcy należący do społeczności romskiej bardzo często byli wykluczeni z systemu edukacji jeszcze podczas pobytu w Ukrainie i z tym większą trudnością przystosowują się do zupełnie innej formy nauczania prowadzonej w języku obcym. Dodatkowo przedstawiciele tej społeczności zmagają się z brakiem dostępu do sprzętu umożliwiającego uczestnictwo w zajęciach zdalnych. 

Podczas spotkania Rzecznik zadeklarował, że seminarium, oraz zgłoszone w jego trakcie problemy, stanowią wstęp do dalszych działań Rzecznika na rzecz społeczności romskiej.