Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Wprowadzenie terminu na złożenie wniosku o nr PESEL, obowiązek udziału uchodźców z Ukrainy w kosztach udzielanej im pomocy, uchylenie przepisów umożliwiających staranie się o zezwolenia na pobyt czasowy czy wyłącznie elektroniczna forma dokumentu potwierdzającego korzystanie z ochrony czasowej
• To wątpliwości, które zgłasza Rzecznik Praw Obywatelskich do uchwalonej przez Sejm nowelizacji specustawy o pomocy obywatelom Ukrainy
• Nad zmianami w ustawie pracuje aktualnie Senat

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek przekazał marszałkowi Senatu Tomaszowi Grodzkiemu uwagi do uchwalonej w grudniu 2022 r. przez Sejm nowelizacji specustawy o pomocy obywatelom Ukrainy.

W związku z tym, że odpowiedź MSWiA na przedstawione jeszcze na etapie prac rządu uwagi RPO do projektu nowelizacji nie rozwiała wątpliwości Rzecznika, zwraca on teraz uwagę senatorów na niektóre rozwiązania ustawy.

Pisze m.in. o wprowadzeniu 30-dniowego terminu na złożenie wniosku o nadanie numeru PESEL, liczonego od dnia przybycia obywatela Ukrainy do Polski. A zgodnie z odpowiedzią resortu termin ten ma charakter instrukcyjny, a jego niedochowanie nie będzie sankcjonowane. Może jednak spowodować niepotrzebny stres wśród osób, które potrzebują czasu, aby zorientować się w swoich prawach i obowiązkach na terytorium Polski.

Wątpliwości budzi również wprowadzenie obowiązku przebywających w ośrodkach zbiorowego zakwaterowania obywateli Ukrainy udziału w kosztach. A w punktach recepcyjnych przebywają w większości osoby znajdujące się w sytuacji przymusowej, które właśnie ze względu na szczególną sytuację, nie z wyboru, są zmuszone do dłuższego korzystania z tej formy pomocy.

Zdaniem RPO projektowane rozwiązanie może być niezgodne z unijną dyrektywą w sprawie minimalnych standardów przyznawania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców, w której nie przewidziano uzależnienia dostępu do odpowiedniego zakwaterowania od ponoszenia jego częściowych kosztów.

Rzecznik zwraca też uwagę na uchylenie przepisów specustawy, które umożliwiały obywatelom Ukrainy wnioskowanie o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy (jednorazowo na okres 3 lat), a po jego uzyskaniu uprawniały do wykonywania pracy bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę. Może to wywrzeć niekorzystne skutki dla tych obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski po 24 lutego 2022 r. i planują długoterminowo związać swoją przyszłość z Polską. Rozwiązanie takie może utrudnić legalizację pobytu cudzoziemców, odsuwając w czasie możliwość ubiegania się o zezwolenie gwarantujące legalność pobytu nawet na kilka lat.

Pewne wątpliwości budzi też wydawanie dokumentu potwierdzającego korzystanie z ochrony czasowej tylko w formie elektronicznej. Chodzi o to, czy wszystkie osoby, w szczególności osoby starsze i małoletni do 13 roku życia, z przyczyn odpowiednio organizacyjnych lub prawnych, będę mogły z niego korzystać.

XI.543.236.2022