Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik praw obywatelskich interweniuje w sprawie grupy osób narodowości romskiej - uchodźców wojennych z Ukrainy -  która pod koniec października przebywała na dworcu kolejowym w Przemyślu 
• Marcin Wiącek zwraca uwagę na problem wojewodzie podkarpackiemu Ewie Leniart
• AKTUALIZACJA: 29 października br. istotnie znajdowała się tam grupa 60 osób pochodzenia romskiego, jednak pomoc została udzielona w niezbędnym zakresie, zaś nagromadzenie było chwilowe - odpowiedziała Ewa Leniart
• Dodała, że osoby narodowości romskiej pochodzą głównie z Zakarpacia na Ukrainie. Są oni traktowani tak, jak wszyscy inni uchodźcy przybywający z terenów bezpośrednio objętych działaniami wojennymi 

Do RPO dotarła niepokojąca informacja dotycząca sytuacji osób narodowości romskiej - uchodźców wojennych z Ukrainy - przebywających na dworcu kolejowym w Przemyślu. 

Zgodnie ze stanem na 29 października 2022 r., na korytarzu w budynku dworca nocowało ponad 70 osób tej narodowości, głównie rodzin z dziećmi.

Spali na podłodze, nie mieli dostępu do toalet. Według relacji, bezpłatne, przenośne toalety nie nadają się do użytku ze względu na swój stan. Na korzystanie z płatnych toalet grupie przebywającej na dworcu brakowało środków finansowych.

Rzecznik zwraca się do Pani Wojewody o przyjrzenie się tej sytuacji. Prosi zwłaszcza o ustalenie, czy wskazane osoby próbowały uzyskać pomoc w punktach recepcyjnych lub w innych istniejących w Przemyślu centrach pomocy. Jeżeli tak, pyta o powody, dlaczego tej pomocy nie otrzymali. Prosi również o ustalenie obecnego miejsca pobytu tej grupy.

Odpowiedz wojewody

Dworzec kolejowy w Przemyślu pełni kluczową rolę w działaniach logistycznych związanych z relokacją uchodźców wojennych przekraczających podkarpacki odcinek granicy polsko-ukraińskiej. Z tego powodu na dworcu funkcjonuje Punkt Recepcyjny, którego utworzenie i obowiązek prowadzenia został nałożony poleceniem Wojewody Podkarpackiego na Prezydenta Miasta Przemyśla i jest finansowany przez Podkarpacki Urząd Wojewódzki. Istotą działania Punktu Recepcyjnego jest udzielenie niezbędniej pomocy i zaopatrzenia na możliwie krótki okres, przed wyjazdem do miejsc docelowych w Polsce lub za granicą. Województwo podkarpackie ma charakter tzw. recepcyjny, dlatego z zasady uchodźcy nie są kwaterowani na terenie Podkarpacia. Pomoc świadczona w Punkcie Recepcyjnym ma charakter doraźny i w niezbędnym zakresie, kierowana jest głównie do matek z małymi dziećmi, osób schorowanych i osób w podeszłym wieku. Z uwagi na krótkotrwały charakter pobytu i dostępną infrastrukturę na terenie dworca, nie ma zorganizowanej szerokiej bazy noclegowej. Do dyspozycji jest jedynie kilkadziesiąt łóżek. Wymienione warunki korzystania z Punktu Recepcyjnego dotyczą z zasady uchodźców przybywających z terenów objętych działaniami wojennymi, nie zaś wszystkich podróżnych, którzy przebywają na terenie dworca PKP, w tym również osób powracających na Ukrainę. Niezależnie od tego znaczna część podróżnych korzysta ze świadczeń udostępnianych na dworcu.

Grupy osób romskiego pochodzenia w Przemyślu i okolicznych miejscowościach próbują tworzyć obozowiska, nawet w okolicach dworca PKP. Jednakże sposób funkcjonowania, problemy językowe, a przede wszystkim różnice kulturowe powodują utrudnienia w udzieleniu pomocy. Oferowana dodatkowa pomoc doraźna w postaci żywności, odzieży, środków higieny osobistej itp. częstokroć nie jest wykorzystywana zgodnie z przeznaczeniem (np. staje się przedmiotem sprzedaży).

Propozycje dedykowanego społeczności romskiej transportu (finansowane ze środków wojewody) do określonych miejsc w Polsce spotykają się zazwyczaj z odmowami z ich strony, a transport taki może odbyć się jedynie za zgodą osób przewożonych. Możliwości znalezienia miejsc zakwaterowania są również ograniczone ze względu na specyficzny sposób funkcjonowania Romów, co bardzo często skutkuje odmowami wspólnego przebywania z nimi ze strony innych uchodźców z Ukrainy. Ponadto dysponenci miejsc noclegowych przeznaczonych dla uchodźców, po wyjeździe grup romskiego pochodzenia stają niejednokrotnie przed koniecznością przywrócenia do stanu użytkowania dedykowanych im wcześniej obiektów. Sytuację utrudnia również fakt, że grupy tej narodowości stanowią nierzadko nawet kilkudziesięcioosobowe rodziny, których nie ma możliwości rozdzielenia. Dlatego też występują trudności z zebraniem osób w odpowiedniej ilości, aby optymalnie wykorzystać dostępne miejsca w środkach transportu. Zdarzają się również przypadki niszczenia wnętrz pojazdów w trakcie podróży.

Osoby narodowości romskiej pochodzą głównie z terenów Zakarpacia na Ukrainie. Są oni traktowani tak, jak wszyscy inni uchodźcy przybywający z terenów bezpośrednio objętych działaniami wojennymi.

Odnosząc się wprost do pytań Pana Rzecznika zawartych w piśmie pragnę poinformować, że po skonsultowaniu się z organem prowadzącym Punkt Recepcyjny, czyli Prezydentem Miasta Przemyśla uzyskano potwierdzenie, że w dniu 29 października br. istotnie znajdowała się tam grupa 60 osób pochodzenia romskiego, jednak pomoc została udzielona w niezbędnym zakresie, zaś nagromadzenie było chwilowe.

Władze Przemyśla nie zgadzają się ze sformułowanymi tezami dotyczącymi odmowy udzielenia pomocy i zapewniają o ciągłości działań podejmowanych na terenie Punktu Recepcyjnego. Podkreśla się, że w stosunku do uchodźców oferowane są usługi relokacji w inne miejsca na terenie kraju, gdyż samo miasto Przemyśl jest jedynie miejscem transferowym. Potwierdza się również niechęć społeczności romskiej do korzystania z oferowanych propozycji relokacji do innych miejsc w kraju, jak również fakt późniejszych powrotów do Przemyśla, z uwagi na bliskość granicy z Ukrainą. W opinii UM w Przemyślu głównym celem przyjazdu na teren RP jest uzyskanie numeru Pesel oraz otrzymanie świadczeń socjalnych wynikających z Ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy, w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, po czym najczęściej następuje powrót na Ukrainę.

Urząd Miasta w Przemyślu zapewnia również o dokładaniu szczególnej dbałości dotyczącej stanu bezpłatnych sanitariatów, niemniej różnice kulturowe i nawyki higieniczne powodują, że ich stan może chwilami odbiegać od ogólnie przyjętych norm. Służby porządkowe niekiedy nie nadążają z przywracaniem toalet do właściwego stanu, gdyż są one permanentnie zanieczyszczane.

Nadmieniam, iż jako Podkarpacki Urząd Wojewódzki realizujemy na bieżąco trudne zadania związane z pomocą obywatelom Ukrainy, którzy przybywają do naszego kraju szukając schronienia. Koordynujemy, pomagamy i realizujemy działania dotyczące wsparcia Państwa Ukraińskiego. Pomoc jest świadczona w wielu aspektach - nie tylko w odniesieniu do Punktu Recepcyjnego, ale ma ona znacznie szerszy kontekst. Pomimo napotykanych trudności związanych z udzielaniem pomocy uchodźcom, w tym uchodźcom narodowości romskiej, dokładane są starania aby działania realizowane były z poszanowaniem godności każdego człowieka, ale jednocześnie nie powodowały dysfunkcji dworca kolejowego w Przemyślu.

XI.540.77.2022