Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie przestrzegania praw osadzonych osób z niepełnosprawnościami. W wystąpieniu wskazał na drastyczny przypadek osadzonego o bardzo dużym stopniu niepełnosprawności fizycznej. Przykład ten pokazuje, że zagadnienie wymaga kompleksowego rozwiązania.

Nie tylko cele mieszkalne dla takich osób są często niedostosowane (nawet jeżeli noszą nazwę cel dla niepełnosprawnych), ale dochodzi także do nieprawidłowości w zakresie ich transportowania. Ponadto, nie zapewnia im się odpowiedniej opieki medycznej bądź pomoc dla nich w codziennym funkcjonowaniu w jednostce penitencjarnej przerzuca się na współwięźniów. Jest to niezgodne z orzecznictwem i wytycznymi Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.

Od początku swojej kadencji Rzecznik Praw Obywatelskich dr Adam Bodnar bardzo interesuje się losem pozbawionych wolności osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną. Między innymi zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości o przesłanie wykazu osób upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym lub znacznym, które aktualnie przebywają w jednostkach penitencjarnych. Po otrzymaniu odpowiedzi, która wskazywała, że w zakładach karnych i aresztach śledczych przebywa 87 takich osób, RPO podjął z urzędu analizę sytuacji skazanych przebywających w ośrodkach diagnostycznych jednostek penitencjarnych i przeprowadził w nich cztery wizytacje – w Areszcie Śledczym w Warszawie-Białołęce, w Areszcie Śledczym w Łodzi, w Areszcie Śledczym w Krakowie oraz w Areszcie Śledczym we Wrocławiu. Wizytacje w innych zakładach karnych są planowane w kolejnych tygodniach.

Każda z wizytacji pozwoliła jak na razie wytypować osoby pozbawione wolności, które mają szczególne trudności z funkcjonowaniem w warunkach więziennych, w tym są niepełnosprawne intelektualnie. Rzecznik wystąpił do Przewodniczącej Wydziału Penitencjarnego Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie w sprawie osadzonych z ośrodka diagnostycznego w Warszawie-Białołęce.

Ponadto, Rzecznik zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości w sprawie przepisu art. 264 k.p.k., który daje podstawę do umieszczenia w areszcie śledczym – przez okres 3 miesięcy, z możliwością przedłużenia do 4 miesięcy – osoby chorej psychicznie, wobec której sąd orzekł o zastosowaniu środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym. Zdaniem Rzecznika, przepis ten nie wdraża wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach przeciwko Polsce i powinien zostać znowelizowany, a osoby wobec których orzeczono środek zabezpieczający w postaci umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym, powinny trafiać tam niezwłocznie.

Korespondencja dotycząca problematyki osób upośledzonych umysłowo będzie kontynuowana na różnych poziomach. Poszczególne sprawy są również poddawane analizie pod kątem wznowienia postępowania lub wniesienia kasacji. Przedmiotem analizy jest m.in. fakt, czy osoby osadzone miały pełnomocnika z urzędu na etapie postępowania sądowego.

IX.517.411.2015