Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Przyjęta przez Sejm ustawa wprowadza trzy różne terminy legalnego pobytu osób, w tym uczniów, przybyłych do Polski w związku z wojną w Ukrainie, różnicując ich sytuację
• Rzecznik Praw Obywatelskich pisze do Senatu w sprawie poprawienia tej ustawy 

14 kwietnia 2023 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie nazw uczelni służb państwowych nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej, ustawy o Państwowej Straży Pożarnej oraz niektórych innych ustaw (druk senacki nr 965).

RPO przedstawia uwagi odnośnie do zgłoszonej i zaakceptowanej przez Sejm poprawki poselskiej dotyczącej zmian w przepisach ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

Pozytywnie należy ocenić wydłużenie okresu legalności pobytu obywateli Ukrainy oraz członków rodziny obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, przybyłych legalnie do Polski w okresie od 24 lutego 2022 r. i deklarujących zamiar pozostania na terytorium RP z 18 miesięcy (licząc od 24 lutego 2022 r.) do 4 marca 2024 r. Okres przedłużenia legalności pobytu jest zgodny z decyzją Komisji Europejskiej, zgodnie z którą przedłużono obowiązywanie unijnej tymczasowej ochrony właśnie do 4 marca 2024 r.

Propozycją, która budzi wątpliwości RPO, jest zaś dodanie przepisu, w świetle którego obywatelom Ukrainy lub członkom rodziny, posiadających Kartę Polaka, legalny pobyt zostanie przedłużony do 31 sierpnia 2024 r., jeżeli 4 marca 2024 r. korzystają z wychowania przedszkolnego lub realizują obowiązek szkolny w ramach polskiego systemu edukacyjnego lub pobierają naukę w przedszkolu lub szkole funkcjonujących w ukraińskim systemie oświaty z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub nie później niż w roku szkolnym 2022/2023 rozpoczęły naukę w branżowej szkole II stopnia, szkole policealnej lub szkole dla dorosłych. W przypadku osób podchodzących do egzaminu maturalnego w terminie poprawkowym okres pobytu ma być przedłużony do 30 września 2024 r. Ma być to stosowana również do rodziców lub opiekunów osób wymienionych w tym przepisie będących osobami niepełnoletnimi.

Ustawa wprowadza zatem trzy różne terminy legalnego pobytu i różnicuje sytuację osób, które przybyły do Polski w związku z wojną w Ukrainie.

Jakkolwiek intencja zmierzająca do zwiększenia uczestnictwa dzieci w polskim lub ukraińskim systemie oświaty jest słuszna, to propozycja budzi zastrzeżenia co do tego, czy spełni założony cel, choćby wobec braku  mechanizmu weryfikującego, czy małoletni rzeczywiście pobiera naukę w ramach ukraińskiego systemu nauczania.

W projekcie rządowym nie zaproponowano zmian w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy, a materia pierwotnego projektu nie dotyczy spraw związanych z migracjami wojennymi z Ukrainy, lecz uczelni służb państwowych i kształcenia służb mundurowych.

Zmiany w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy wprowadzono dopiero w Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych po I czytaniu. Spowodowało to brak konieczności przedstawienia skutków uregulowań dodawanych do projektu.

Uwzględniając zastrzeżenia co do poprawności organizacji procesu legislacyjnego oraz co do osiągnięcia pożądanego przez projektodawcę celu, RPO Marcin Wiącek zwraca się do Marszałka Senatu o rozważenie zasadności wprowadzenia odpowiednich zmian.

XI.543.104.2022