Biuletyn Informacji Publicznej RPO

12 maja 2022 r. rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek spotkał się z posłanką Urszulą Pasławską i posłem Krzysztofem Paszykiem. Przedmiotem spotkania były problemy związane z orzecznictwem sądowym określającym sposób realizacji kontaktów dziecka z jednym z rodziców, w sytuacji, gdy rodzice nie żyją razem. W spotkaniu wzięły również udział przedstawicielki Stowarzyszenia Pomocy Kobietom i Matkom „Eurydyka”.

Zdaniem rozmówców Rzecznika sądy nie dość wnikliwie oceniają indywidualną sytuację stron, w szczególności nie biorą pod uwagę okoliczności, iż w rodzinie stosowana była przemoc. Wskazywano też na liczne kontrowersje związane z orzekaniem przez sądy o sposobie realizacji kontaktów. Ma to wynikać z obowiązujących od 2012 r. przepisów, których celem jest zapewnienie skutecznej realizacji kontaktów z dzieckiem, orzeczonych przez sąd. Przepisy te są oceniane krytycznie i przez ogólnikowość powodują rozbieżną praktykę orzekania w różnych sądach.

Goście Rzecznika wskazali, że nie do zaakceptowania jest określony w przepisach automatyzm w orzekaniu o obowiązku zapłaty kwot pieniężnych przez rodzica utrudniającego bądź uniemożliwiającego kontakty z dzieckiem. Nie uwzględnia on specyfiki poszczególnych przypadków, sytuacji majątkowej stron i okoliczności występowania przemocy w rodzinie. Ich zdaniem, obowiązujące w tym zakresie przepisy nie prowadzą do skutecznej i sprawiedliwej realizacji kontaktów, ale wręcz uprzedmiotowiają dziecko, przymuszając je do kontaktów niezależnie od jego woli i stanowiska w tej sprawie.

RPO poinformował, że omawiane problemy są mu znane od lat, były też podnoszone w wystąpieniach Rzecznika oraz podczas zorganizowanego w 2018 r. Kongresu Praw Rodzicielskich. Rzecznikowi znane są również postulaty płynące ze środowisk ojcowskich.

Podkreślił, że możliwość skutecznego działania Rzecznika na rzecz zmiany przepisów jest ograniczona, nie ma on bowiem prawa inicjatywy ustawodawczej, zaś adresaci jego wystąpień nie zawsze podzielają postulaty Rzecznika.

Rzecznik zobowiązał się ponownie przeanalizować problem realizacji orzekanych przez sąd rodzinny kontaktów z dzieckiem i podjąć w tej kwestii działania. W Biurze RPO zostanie przeprowadzona analiza orzecznictwa sądów rodzinnych pod kątem możliwości usunięcia istniejących rozbieżności w drodze pytania prawnego do Sądu Najwyższego. Rzecznik zbada również, czy przepisy o kontaktach nie naruszają przepisów Konstytucji RP, w szczególności czy nie są one sprzeczne z dobrem dziecka.

RPO zadeklarował gotowość dalszego wsłuchiwania się w głos środowisk rodzicielskich oraz aktywny udział w konferencjach poświęconych omawianej tematyce.