Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Dziś nikt nie może zaskarżyć planów urządzenia lasu, w których Lasy Państwowe określają m.in. wycinkę drzew
• Możliwość kwestionowania tych planów w sądach administracyjnych powinny mieć organizacje ekologiczne 
• Wprowadzenie mechanizmu sądowej kontroli planów wykonywałoby zobowiązania Polski z tzw. Konwencji z Aarhus 
• Polskie przepisy, wykluczające możliwość zaskarżenia przed sądem planów urządzenia lasu, naruszają prawo Unii Europejskiej – orzekł zaś w 2023 r. Trybunał Sprawiedliwości UE
• Rzecznik Praw Obywatelskich pisze w tej sprawie do minister klimatu i środowiska Pauliny Hennig-Kloski
• AKTUALIZACJA: Przygotowywany w Ministerstwie projekt ustawy wykonujący wyrok TS UE  przewiduje możliwość zaskarżenia rozstrzygnięcia MKiŚ w sprawie zatwierdzenia planu urządzenia lasu nie tylko przez organizacje ekologiczne, ale też i inne podmioty posiadające interes prawny, jak również przez prokuratora czy Rzecznika Praw Obywatelskich

Od wielu lat RPO podejmuje działania związane z faktycznym wdrożeniem przepisów Konwencji z Aarhus dotyczących partycypacji społecznej w ochronie środowiska. Przedmiotem szczególnej troski pozostaje  zagwarantowanie w krajowym ustawodawstwie rzeczywistej realizacji gwarancji do dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach ochrony środowiska.

Jednym z najbardziej jaskrawych przykładów niedostosowania polskiego prawa do wymogów Konwencji pozostaje kwestia dopuszczalności kwestionowania planów urządzenia lasów przed sądem administracyjnym. W aktualnym stanie prawnym, mimo podejmowanych także przez RPO prób przekonania sądów do prokonwencyjnej wykładni procedury sądowoadministracyjnej, droga do zaskarżania tych aktów pozostaje zamknięta.

W minionej kadencji Parlamentu do laski marszałkowskiej wpłynął senacki projekt ustawy, który zmierzał do dostosowania przepisów krajowych do Konwencji. Skierowano go do opiniowania, ale mimo interwencji RPO nie doczekał się on dalszych prac w Sejmie (nie nadano mu nawet numeru druku).

Jednym z motywów, dla jakich Senat skierował ten projekt, było postępowanie przeciwnaruszeniowe przed Trybunałem Sprawiedliwości UE. Wyrokiem z 2 marca 2023 r. (C-432/21) orzekł on, że Polska uchybiła swoim zobowiązaniom spoczywającym na niej na mocy art. 6 ust. 3 dyrektywy siedliskowej w związku z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 216 ust. 2 TFUE, art. 47 KPP UE, art. 6 ust. 1 lit. b) i art. 9 ust. 2 Konwencji z Aarhus -  ponieważ wykluczyła możliwość zaskarżenia planów urządzenia lasu przez organizacje ochrony środowiska przed sądem.

Jednoznaczne potwierdzenie przez TS UE niezgodności prawa krajowego w tym zakresie bezsprzecznie wymaga reakcji ustawodawcy. Dlatego Marcin Wiącek prosi Panią Minister o zainicjowanie stosownych prac legislacyjnych.

Odpowiedź Pauliny Hennig-Kloski, minister klimatu i środowiska

W odpowiedzi na Pana Pismo z dnia 8 marca 2024 r. (sygn. V.7202.5.2022.ŁK), w sprawie dostępu do wymiaru sprawiedliwości w odniesieniu do planów urządzenia lasu uprzejmie informuję, że Ministerstwo Klimatu i Środowiska w pełni podziela stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich oraz podjęło kroki legislacyjne celem przyznania organizacjom ochrony środowiska środków umożliwiających poddanie kontroli sądowo-administracyjnej planów urządzenia lasu. Zapewnienie społecznego nadzoru nad lasami jest priorytetem Ministra Klimatu i Środowiska.

Należy wskazać, że pismem z dnia 3 sierpnia 2023 r. Rzeczpospolita Polska poinformowała Komisję Europejska, że dokona zmian w aktualnie obowiązujących przepisach prawnych, które zapewnią organizacjom ochrony środowiska możliwość zwrócenia się do sąd z żądaniem skutecznego zbadania legalności planów urządzenia lasu. Rzeczpospolita Polska przedstawiła harmonogram, zgodnie z którym w I kwartale 2024 r. roku rozpocznie się rządowy proces legislacyjny projektu ustawy o zmianie ustawy o lasach. Ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw jest planowane w III kw. 2024 r.

W przygotowywanym w Ministerstwie Klimatu i Środowiska projekcie ustawy wykonującym wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie tylko przewiduje się możliwość zaskarżenia przez organizacje ekologicznego – ale też i inne podmioty
posiadające interes prawny, jak też przez prokuratora czy Rzecznika Praw Obywatelskich – rozstrzygnięcia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie zatwierdzenia planu urządzenia lasu. Uwzględniono bowiem też możliwość zgłaszania przez te organizacje uwag i stanowisk na wcześniejszym etapie postępowania. Co więcej, wskazane wzmocnienie kontroli społecznej i sądowej ma w założeniu dotyczyć nie tylko planów urządzenia lasu na obszarach Natura2000, ale wszystkich planów urządzenia lasu.

W przypadku przyjęcia projektu ustawy przez prawodawcę nastąpi zatem pełne wdrożenie przepisów Konwencji z Aarhus dotyczących partycypacji społecznej w ochronie środowiska – zagwarantowanie w krajowym ustawodawstwie rzeczywistej realizacji gwarancji do dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących ochrony środowiska, tj. dopuszczalności kwestionowania przed sądem administracyjnym planów urządzenia lasów.

Zmiana normatywna zainicjuje zatem najpewniej nowy nurt orzeczniczy w sprawie, zbieżny z oczekiwaniem Pana Rzecznika.

V.7202.5.2022