Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Zgodnie z prawem unijnym państwa członkowskie wyznaczają organ lub organy ds. analizowania, monitorowania i wspierania równego traktowania
• W Polsce zadania te powierzono Rzecznikowi Praw Obywatelskich, jako organowi niezależnemu oraz Pełnomocnikowi Rządu ds. Równego Traktowania (obecnie w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej)
• Na poziomie europejskim wydano zalecenia dotyczące zakresu kompetencji, niezależności, skuteczności i dostępności organów ds. równości, aby skutecznie pełniły swoje funkcje
• RPO Adam Bodnar dzielił się 8 czerwca 2020 r. swoim doświadczeniem na spotkaniu on-line przedstawicieli organizacji członkowskich EQUINET

Dyrektywy UE w sprawie równości (2000/43/WE, 2004/113/WE, 2006/54/WE) zobowiązały państwa członkowskie m.in. do utworzenia organów, do których kompetencji należeć będzie świadczenie niezależnej pomocy ofiarom dyskryminacji, prowadzenie niezależnych badań dotyczących dyskryminacji, publikowanie niezależnych sprawozdań i wydawanie zaleceń na temat wszystkich problemów związanych z dyskryminacją.

Na mocy ustawy z 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (art. 18) zadania te powierzone zostały Rzecznikowi Praw Obywatelskich oraz Pełnomocnikowi Rządu ds. Równego Traktowania.

W 2016 r. Europejska Sieć Organów ds. Równego Traktowania EQUINET opracowała standardy, jakie powinny być uwzględnione, aby zapewnić organom ds. równości możliwość realizacji wszystkich funkcji i uprawnień w skali zapewniającej realne efekty działania oraz chronić je przed poddawaniem w wątpliwość lub umniejszaniem znaczenia sprawowanych przez nie funkcji.

Zalecenia w tym zakresie, adresowane do państw, opracowała następnie Europejska Komisja przeciw Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI) oraz Komisja Europejska.

Rekomendacje stanowią narzędzie pomocne w ocenie, czy przyjęte krajowe regulacje prawne i praktyka ich stosowania zapewniają możliwie najlepszy standard ochrony przed dyskryminacją, na co kluczowy wpływ ma także sposób ukształtowania i warunki pracy organu ds. równego traktowania. Do kluczowych elementów należy mandat (zakres uprawnień) organu, a także jego niezależność, która często powiązana jest z efektywnością instytucji.

Zagadnienia te były przedmiotem prezentacji Adama Bodnara 8 czerwca 2020 r. na spotkaniu on-line przedstawicieli organizacji członkowskich EQUINET.

Rzecznik podkreślił, że fundamentalne znaczenie mają normy konstytucyjne odnoszące się do RPO, kreujące mocne gwarancje niezależności organu i osoby piastującej tę funkcję (art. 80, art. 209-212 Konstytucji RP). Siła RPO wynika także z dosyć długiej tradycji funkcjonowania w systemie instytucjonalnym organów państwowych oraz przestrzeganiu zasady profesjonalizmu i bezstronności w podejmowanych działaniach.

W szczególności w dobie tak dużej polaryzacji opinii działania muszą być bowiem oparte na rzetelnej analizie prawnej oraz badaniach wskazujących na rzeczywisty stan w danym obszarze. Pomocna jest też współpraca na forum międzynarodowym, w tym z organami monitorującymi stan przestrzegania praw człowieka (jak Komitety ONZ, czy Rada Europy). RPO bardzo ceni sobie ich obiektywny ogląd i wydawane uwagi.

Ze względu na niski stan świadomości na temat zjawiska dyskryminacji, bardzo ważne jest bezpośrednie komunikowanie się z ludźmi, a przez to budowanie w nich zrozumienia i poparcia dla postulatów.

Ogromną barierą dla skutecznego działania RPO jako niezależnego organu ds. równego traktowania są nieadekwatne środki budżetowe, jakie są mu przyznawane, w relacji do stawianych zadań, ale też oczekiwań społecznych.

Przekłada się to na efektywność instytucji, konieczność ograniczania zakresu działalności i dalszej selekcji priorytetów. Rzecznik zaznaczył, że RPO – pomimo tych ograniczeń i częstych personalnych ataków, oraz ze względu na sposób pracy – cieszy się dużym zaufaniem społecznym. Wyraził też nadzieję, że uda się to utrzymać w przyszłości.

EQUINET przystąpi do opracowania wskaźników pomocnych w analizie oceny “niezależności” organu równościowego de iure i de facto, na bazie Standardów opracowanych przez ECRI i Komisję Europejską, a także doświadczenia z poszczególnych państw.