Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Uregulowanie prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu pomocy prawnej jest przedmiotem petycji Naczelnej Rady Adwokackiej do Senatu
• Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek przedstawia uwagi w tej sprawie przewodniczącemu Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji Aleksandrowi Pociejowi
• AKTUALIZACJA: Teraz RPO przekazał Komisji uwagi do projektu ustawy o szczególnych zasadach świadczenia pomocy prawnej za wynagrodzeniem. Wskazuje na potencjalne negatywne skutki zmian - społeczne, gospodarcze, finansowy i prawne

Naczelna Rada Adwokacka 14 września 2022 r. złożyła do Senatu petycję, wraz z projektem ustawy, (P10-65/22) w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej i przyjęcia ustawy o szczególnych zasadach prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu pomocy prawnej.

Petycja  jest na etapie rozpoznawania przez Komisję Praw Człowieka, Praworządności i Petycji. Nie podjęto jeszcze prac nad projektem. Przewodniczący komisji zwrócił się do RPO o stanowisko.

Rzecznik z dużym zadowoleniem przyjął inicjatywę NRA. Zasadniczy cel projektu jest bowiem niezwykle istotny z punktu widzenia zapewnienia odpowiednich standardów ochrony praw konsumenta. A profesjonalna i rzetelna pomoc prawna zapewniana konsumentom wpisuje się w te standardy.

Projekt w pewnym zakresie reguluje problem, który RPO sygnalizował – braku regulacji działalności firm odszkodowawczych, które świadczą usługi w zakresie dochodzenia roszczeń od ubezpieczycieli na rzecz poszkodowanych.

Zagwarantowanie odpowiednich usług prawnych jest ważne również z punktu widzenia obywateli prowadzących działalność gospodarczą lub zawodową. Mógłby bowiem zapobiec negatywnym konsekwencjom przy niewłaściwie udzielanych poradach prawnych.

Podczas dalszych prac nad projektem należy mieć na uwadze konsekwencje, jakie po zmianach mogą ponieść działające na rynku usług prawnych podmioty, które  świadczą usługi prawne, a nie spełniają przesłanek wymaganych w projekcie. Nabiera to szczególnego znaczenia w kontekście przewidzianego w projekcie niezbyt długiego okresu na przygotowanie się do wykonania jego postanowień.

Uporządkowanie rynku pomocy prawnej w Polsce leży w interesie obywateli. Należy jednak zwrócić uwagę, że projekt może wpływać na funkcjonowanie i działalność wielu podmiotów. Wymaga on szerokich konsultacji społecznych, aby poznać stanowisko instytucji i podmiotów, których zmiany będą dotyczyły. 

Projekt powiązany jest z innymi ustawami regulującymi  problematykę usług prawnych. Wprowadza zmiany m.in. w  kodeksach:  postępowania cywilnego oraz postępowania karnego czy ustawach o Krajowym Rejestrze Sądowym,  Prawie o postępowaniu przed sądami administracyjnymi,  o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy. 

Konieczne wydaje się też zasięgnięcie zainteresowanych obywateli, zarówno korzystających z pomocy prawnej, jak i świadczących ją na rynku usług prawnych.

RPO wyraża nadzieję, że uwagi do petycji okażą się pomocne.

Ponowne pismo RPO

Zastępca RPO Stanisław Trociuk przedstawił senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji uwagi do projektu ustawy o szczególnych zasadach świadczenia pomocy prawnej za wynagrodzeniem.

14 września 2022 r. NRA złożyła do Senatu petycję ws. inicjatywy ustawodawczej - przyjęcia ustawy o szczególnych zasadach prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu pomocy prawnej.

9 marca 2023 r. RPO przedstawił stanowisko w sprawie. 29 maja 2023 r. NRA przedłożyła Komisji zmodyfikowany projekt ustawy o szczególnych zasadach świadczenia pomocy prawnej za wynagrodzeniem.

W jego uzasadnieniu wskazano, że celem jest „zapewnienie adresatom usług prawnych należytej i oczekiwanej od państwa ochrony, zwiększenie bezpieczeństwa prawnego i prawidłowej realizacji prawa do sądu, usprawnienie funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości oraz przywrócenie prawidłowych zasad konkurencji na rynku usług prawnych". Usługi prawne mogłyby być świadczone za wynagrodzeniem wyłącznie przez podmioty posiadające niezbędne doświadczenie oraz kwalifikacje zawodowe, przez przedstawicieli zawodów prawniczych regulowanych przez przepisy prawa.

Projekt poddano  istotnej modyfikacji i można przyjąć, że z uwagi na zakres zmian w istocie swej stanowi nowy projekt ustawy. Podobnie jak wcześniej poddany ocenie Rzecznika, aktualnie przedłożony jest na etapie rozpoznawania przez Komisję.

Uwzględniając potrzebę zagwarantowania obywatelom dostępu do profesjonalnej i rzetelnej pomocy prawnej, jak również dostrzegając brak systemowego rozwiązania w zakresie zasad świadczenia pomocy prawnej w Polsce, podejmowane inicjatywy mające na celu uregulowanie kwestii są niezwykle pożądane dla zabezpieczenia interesów beneficjentów usług prawnych. Działania podejmowane w ostatnim czasie w tym zakresie znajdują odzwierciedlenie w projektowanych regulacjach, takich jak: projekt ustawy o świadczeniu usług w zakresie dochodzenia roszczeń o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę wynikającą z czynu niedozwolonego mający na celu uregulowanie usług świadczonych przez tzw. kancelarie odszkodowawcze (co postulował też RPO), czy projekt ustawy o działalności windykacyjnej i zawodzie windykatora mający na celu zapewnienie ochrony obywateli przed niedopuszczalnymi praktykami windykacyjnymi.

Niewątpliwie aktualny projekt wpisuje się w ten nurt. Niemniej jednak propozycje zarówno we wcześniej, jak i aktualnie przedłożonym projekcie budzą obawy podmiotów mogących ponosić konsekwencje zmian.

Choć celem projektu jest podniesienie jakości usług prawnych, nie można nie dostrzec też potencjalnych negatywnych skutków społecznych, gospodarczych, finansowych i prawnych. Zwrócili na to uwagę sami projektodawcy w uzasadnieniu, jak np. czasowe ograniczenie podaży usług pomocy prawnej, przejściowy wzrost cen usług skutkujący spadkiem ich dostępności. Mogą one prowadzić do wykluczenia z rynku usług prawniczych szerokiego grona podmiotów świadczących te usługi. Nie negując założenia zmian, należy zauważyć, że mogą one znacząco wpłynąć na rynek, w tym na funkcjonowanie tych podmiotów, jak również na zaspokojenie potrzeb obywateli poszukujących ochrony prawnej.

Dlatego RPO ponownie zwraca uwagę na konieczność szerokich konsultacji społecznych, zwłaszcza wśród samych zainteresowanych obywateli, zarówno korzystających z pomocy prawnej, jak i świadczących ją na rynku usług prawnych. A projekt został przedłożony stosunkowo niedawno i nie wszystkie środowiska mogły się z nim zapoznać.

V.7108.29.2023