Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Wszelkie formy przemocy są jednym z najpoważniejszych przejawów naruszeń podstawowych praw i wolności człowieka
• Wiążące Polskę prawo międzynarodowe uznaje przemoc wobec kobiet ze względu na płeć za skrajną formę ich dyskryminacji
• Konieczne jest wdrożenie kompleksowej strategii przeciwdziałania przemocy wobec kobiet ze względu na płeć i karanie wszelkich jej przejawów, eliminowanie stereotypów i uprzedzeń płciowych
• Dziś ruszyła kampania 16 dni akcji przeciw przemocy ze względu na płeć, w którą włączają się osoby i organizacje z całego świata pod wspólnym celem wyeliminowania wszelkich form przemocy wobec kobiet
• Przemoc dotyka nasze matki, żony, parterki, córki, siostry, przyjaciółki, koleżanki z pracy, sąsiadki. Dlatego #PowiedzNiePrzemocy

Dzisiaj, 25 listopada rozpoczęła się kampania 16 dni akcji przeciw przemocy ze względu na płeć. Ta ogólnoświatowa kampania trwa od 25 listopada, Międzynarodowego Dnia Przeciw Przemocy Wobec Kobiet, do 10 grudnia, Międzynarodowego Dnia Praw Człowieka. W ten sposób symbolicznie pokazuje, że przemoc wobec kobiet jest pogwałceniem praw człowieka.

Wszelkie formy przemocy stanowią jeden z najpoważniejszych przejawów naruszeń podstawowych praw i wolności człowieka. Dlatego Rzecznik Praw Obywatelskich za kwestię priorytetową uznaje skuteczną ochronę praw osób doświadczających jakiejkolwiek przemocy.

Podkreślić trzeba, że zadania władzy publicznej nie ograniczają się wyłącznie do powstrzymywania się od naruszeń praw człowieka w postaci aktów przemocy, ale obejmują także obowiązki o charakterze pozytywnym:

• prewencję, w tym działania edukacyjne, ukierunkowane na eliminację negatywnych stereotypów dotyczących płci,
• zapewnienie ochrony i wsparcia osobom doświadczającym przemocy, 
• egzekwowanie odpowiedzialności sprawców i zapewnienie oddziaływania korekcyjno-edukacyjnego wobec osób stosujących przemoc wobec najbliższych.

Powinno się to odbywać z uwzględnieniem, że w przypadku kobiet, przemoc doświadczana przez nie ze względu na płeć jest wyrazem nierówności płci.

Przemoc doświadczana przez kobiety ogranicza, a czasami wręcz uniemożliwia korzystanie przez nie w pełni z praw człowieka gwarantowanych przez Konstytucję i wiążące Polskę umowy międzynarodowe.

Przemoc wobec kobiet w prawie międzynarodowym

Na gruncie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka przemoc wobec kobiet stanowi naruszenie prawa do życia (art. 2), wolności od tortur i nieludzkiego i poniżającego traktowania (art. 3), prawa do wolności i bezpieczeństwa (art. 5) oraz prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8).
Przemoc wobec kobiet jest pogwałceniem praw człowieka także na gruncie Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet konwencji (CEDAW) przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 18 grudnia 1979 r.

Zwraca na to uwagę Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet (komitet CEDAW) i wskazuje, że zakaz przemocy wobec kobiet ze względu na płeć jest obecnie zwyczajową normą prawa międzynarodowego publicznego.

W międzynarodowym i europejskim systemie ochrony praw człowieka przemoc wobec kobiet ze względu na płeć jest uznawana - w szczególności - za skrajną formę dyskryminacji kobiet.

Wynika to nie tylko tzw. konwencji stambulskiej, ale także wymienionych wyżej, wiążących Polskę, umów międzynarodowych. W odniesieniu do konwencji CEDAW wyraźnie podkreśla to komitet CEDAW, a w odniesieniu do EKPCz - Europejski Trybunał Praw Człowieka.

Założenie, że przemoc wobec kobiet i przemoc domowa stanowią zagrożenie dla równość kobiet i mężczyzn oraz niedyskryminacji jest zatem częścią prawa polskiego od dawna - Polska ratyfikowała Konwencję CEDAW 30 lipca 1980 r., a w życie w stosunku do Polski weszła ona 3 września 1981 r.

W świetle prawa przemoc wobec kobiet powinna być traktowana jako manifestacja nierówności społecznych między kobietami i mężczyznami, co nie oznacza, rzecz jasna, że ci ostatni jej nie doświadczają, a jedynie wskazuje na odmienny - bazujący na i utrwalany przez społeczne wzorce zachowań i stereotypy - charakter przemocy doświadczanej przez kobiety ze strony mężczyzn.

Statystyka

Potwierdza to rzeczywistość. Według dostępnych danych statystycznych zdecydowaną większość osób dotkniętych przemocą w rodzinie stanowiły kobiety (w 2021 r.,100 417 w porównaniu do 23 832 mężczyzn i 43 809 dzieci). Z kolei wśród zatrzymanych przez jednostki policji domniemanych sprawców przemocy w rodzinie zdecydowaną większość stanowili mężczyźni (17 451 w porównaniu do 746 kobiet). Jeśli zaś chodzi o przestępstwo zgwałcenia, to według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2021 r. 86 mężczyzn i 1066 kobiet padło ofiarą tego przestępstwa.

Konsekwencje

Należy zauważyć, że przemoc doświadczana przez kobiety i dziewczęta wywołuje szereg negatywnych konsekwencji – naraża je na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia, a także powoduje szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, istotnie negatywnie wpływając na dobrostan jednostki. Generuje także wymierne koszty finansowe.

Jak wynika z najnowszej edycji badania Europejskiego Instytutu Równości Kobiet i Mężczyzn szacunkowy roczny koszt przemocy ze względu na płeć w UE wynosi 366 mld euro, z czego zdecydowana większość - aż 79% - generowana jest przez akty przemocy doświadczane przez kobiety. Szacuje się, że koszt przemocy ze strony partnera wynosi 174 mld euro (z czego 87% wobec kobiet). Dla Polski szacowany koszt przemocy wynosi 31,2 mld euro w skali roku.

Warto odnotować, że przemoc wobec kobiet to nie tylko przemoc domowa. Kobiety doświadczają różnych form przemocy zarówno w sferze prywatnej, jak i publicznej. Z danych dotyczących Polski, przedstawionych w ostatnim raporcie Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA) na temat praw ofiar wybranych przestępstw "Crime, Safety And Victims’ Rights Fundamental Rights Survey" wynika, że we własnym domu przemocy fizycznej doświadczyło 15% respondentek, w mieszkaniu innej osoby - 16%, w szkole - 18%, w pracy - 6%, w sklepie lub restauracji - 22%, na ulicy, w parku lub w innym miejscu publicznym - 12% z nich.

Rekomendacje Rzecznika Praw Obywatelskich

RPO rekomenduje opracowanie i wdrożenia kompleksowej i horyzontalnej strategii przeciwdziałania przemocy wobec kobiet ze względu na płeć, ukierunkowanej na zapewnienie skutecznej prewencji, w szczególności przez eliminację stereotypów i uprzedzeń płciowych legitymizujących ją oraz karanie wszelkich przejawów tej przemocy.

Uwzględnienie płciowego wymiaru przemocy powinno towarzyszyć projektowaniu wszystkich rozwiązań prawnych oraz polityk i innych środków dotyczących tego zjawiska.

Działania i strategie w obszarze zapobiegania i zwalczania wszelkich form przemocy wobec kobiet, w tym przemocy domowej, powinny być ponadto powiązane z krajową strategią równości (płci).

Konieczne jest też uwzględnienie specyficznej sytuacji określonych grup kobiet doświadczających przemocy ze względu na płeć: kobiet romskiego pochodzenia, kobiet starszych, kobiet nieheteronormatywnych, kobiet z niepełnosprawnościami czy kobiet - migrantek, co znaczenie uwypukliła wojna w Ukrainie.

Dominujący udział kobiet i dziewcząt wśród osób uciekających przed wojną w Ukrainie do Polski aktualizuje obowiązek organów państwa zapewnienia ochrony ich praw przed wszelkimi naruszeniami. W szczególności w postaci przemocy ze względu na płeć, włącznie z przemocą seksualną, na którą są narażone także w przestrzeni publicznej, a w przypadku takiego naruszenia zapewnienia, że kobiety uzyskają odpowiednie wsparcie: prawne, psychologiczne i medyczne, w tym we współpracy z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, aktywnie wspierającymi osoby przybywające do Polski. Szczególną uwagę należy również zwrócić na skuteczne przeciwdziałanie i karanie przestępstwa handlu ludźmi.

#PowiedzNiePrzemocy

Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

Kampania 16 dni Akcji przeciw przemocy ze względu na płeć jest okazją do podkreślania jak ważna jest ochrona ofiar przemocy, czyli osób, których godność została szczególnie naruszona, bez względu na formę, motywację czy przyczynę.

Ochrona praw osób doświadczających jakiejkolwiek przemocy jest priorytetem w działalności Rzecznika. Państwo powinno skutecznie przeciwdziałać przemocy wobec kobiet ze względu na płeć i chronić ich prawa i wolności.

Apel RPO

Mówię nie przemocy!

Wszystkie jej formy są jednym z najpoważniejszych przejawów naruszeń podstawowych praw i wolności człowieka.

Dzisiaj, 25 listopada, w Międzynarodowym Dniu Przeciw Przemocy Wobec Kobiet, rozpoczyna się międzynarodowa kampania 16 dni akcji przeciw przemocy ze względu na płeć. Zakończy się 10 grudnia – w Międzynarodowym Dniu Praw Człowieka. To symbolicznie pokazuje, że przemoc wobec kobiet, jest pogwałceniem praw człowieka.
W międzynarodowym systemie ochrony praw człowieka przemoc wobec kobiet ze względu na płeć jest uznawana za skrajną formę dyskryminacji.

Doświadczana przez kobiety przemoc jest wyrazem nierówności płci. Choć ofiarami przemocy domowej padają też mężczyźni, to skala przemocy doświadczanej przez kobiety ze strony mężczyzn jest dużo większa. Może też wynikać z wielu czynników.

Przemoc stanowi naruszenie prawa do życia, wolności od nieludzkiego i poniżającego traktowania. Prawa do wolności i bezpieczeństwa. Prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego!

Dlatego ochrona praw osób doświadczających jakiejkolwiek przemocy jest dla mnie kwestią priorytetową. Szczególnie teraz, gdy przez wojnę w Ukrainie pojawiają się nowe zagrożenia.

Jako Rzecznik Praw Obywatelskich zrobię wszystko aby państwo skutecznie przeciwdziałało przemocy wobec kobiet. Aby skutecznie chroniło ich prawa i wolności.

Przemoc dotyka nasze matki, żony, partnerki, córki, siostry, przyjaciółki, koleżanki z pracy, sąsiadki...

Dlatego #PowiedzNiePrzemocy