Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Trwa kampania 16 dni Akcji przeciw przemocy ze względu na płeć
• Ogólnoświatowa kampania rozpoczęła się 25 listopada (Międzynarodowy Dzień Przeciw Przemocy Wobec Kobiet) i potrwa do 10 grudnia (Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka)
• W ostatnich latach wprowadzono kilka pozytywnych zmian w prawie krajowym. Przyczyniły się one do podniesienia poziomu ochrony osób doświadczających przemocy. W tym kobiet z doświadczeniem przemocy motywowanej płcią. Nadal pozostaje jednak wiele wyzwań wymagających reakcji.
• Przemoc dotyka nasze matki, żony, parterki, córki, siostry, przyjaciółki, koleżanki z pracy, sąsiadki. Dlatego #PowiedzNiePrzemocy

Pozytywne zmiany w prawie 

W ostatnich latach wprowadzono kilka pozytywnych zmian w prawie krajowym. Przyczyniły się one do podniesienia poziomu ochrony osób doświadczających przemocy. W tym kobiet z doświadczeniem przemocy motywowanej płcią. Do pozytywnych zmian należy m. in.:

- uruchomienie całodobowej linii dla osób doświadczających przemocy – osoby doświadczające przemocy mogą skorzystać z Ogólnopolskiego Telefonu Dla Ofiar Przemocy w Rodzinie “Niebieska Linia” 800 12 00 02,

- wprowadzenie specjalnego trybu przesłuchania osób wykorzystanych seksualnie - przesłuchanie tylko 1 raz w ciągu całego postępowania nie później niż w ciągu 14 dni od wpływu wniosku do sądu,

- zmianę trybu ścigania przestępstwa zgwałcenia z wnioskowego na ściganie z urzędu,

- wprowadzenie instytucji nakazu natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i zakazu zbliżania się do niego  - Policja i Żandarmeria Wojskowa mogą wydać wobec sprawcy przemocy nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zamieszkiwanego lokalu lub zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia osoby dotkniętej przemocą w rodzinie.

Postulaty Rzecznika Praw Obywatelskich

Rzecznik Praw Obywatelskich w ramach przyznanych mu kompetencji formułuje postulaty niezbędnych zmian prawnych tak, by treść obowiązujących przepisów prawa polskiego była zgodna z przyjętymi standardami normatywnymi w zakresie ochrony praw i wolności jednostki wynikającymi z innych krajowych, międzynarodowych i europejskich uregulowań prawnych. 

Rzecznik mówi m. in. o analizie mającej na celu sprawdzenie, czy polskie prawo karne właściwie uwzględnia, że przemoc seksualna ma miejsce wtedy, gdy do kontaktu dochodzi bez dobrowolnej i świadomej zgody obu stron. W świetle obowiązującego Polskę międzynarodowego standardu prawnego, m.in. na gruncie EKPCz, konwencji CEDAW czy konwencji stambulskiej, brak zgody powinien pozostawać wystarczającym – samodzielnym i wyraźnym – znamieniem przestępstwa zgwałcenia.

W odniesieniu do ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie RPO wskazuje natomiast na potrzebę zmiany już samego tytułu ustawy, tj. zastąpienia pojęcia „przemocy w rodzinie” „przemocą domową”. Ponadto za niezbędne uznaje objęcie definicją przemocy domowej przemocy ekonomicznej. 

Rzecznik Praw Obywatelskich postuluje także usunięcie istotnej luki w zakresie ochrony osób doświadczających przemocy domowej na gruncie kodeksu postępowania cywilnego. Do tej pory jest ona ograniczona do nakazu opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazu zbliżania się do nich. Czasami konieczne jest bowiem całkowite odizolowanie sprawcy przemocy od osoby, wobec której przemoc jest stosowana. To ważne, gdy swoim zachowaniem stwarza on zagrożenie dla życia lub zdrowia innego członka rodziny, także w miejscu innym niż wspólnie zajmowane mieszkanie. 

Prawa osób doświadczających przemocy

Należy pamiętać, że osoby doświadczające przemocy w rodzinie mają prawo do bezpłatnej pomocy, w szczególności w formie :

- poradnictwa medycznego, psychologicznego, prawnego, socjalnego, zawodowego i rodzinnego;

- interwencji kryzysowej i wsparcia;

- ochrony przed dalszym krzywdzeniem, przez uniemożliwienie osobom stosującym przemoc korzystania ze wspólnie zajmowanego z innymi członkami rodziny mieszkania oraz zakazanie kontaktowania się i zbliżania się do osoby pokrzywdzonej;

- zapewnienia osobie dotkniętej przemocą w rodzinie bezpiecznego schronienia w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie;

- badania lekarskiego w celu ustalenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie oraz wydania zaświadczenia lekarskiego w tym przedmiocie;

- zapewnienia osobie dotkniętej przemocą w rodzinie, która nie ma tytułu prawnego do zajmowanego wspólnie ze sprawcą przemocy lokalu, pomocy w uzyskaniu mieszkania.

#PowiedzNiePrzemocy

Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych  (art. 30 Konstytucji).

Kampania 16 dni Akcji przeciw przemocy ze względu na płeć jest okazją do podkreślania jak ważna jest ochrona ofiar przemocy, czyli osób, których godność została szczególnie naruszona, bez względu na formę, motywację czy przyczynę.

Ochrona praw osób doświadczających jakiejkolwiek przemocy jest priorytetem w działalności Rzecznika. Państwo powinno skutecznie przeciwdziałać przemocy wobec kobiet ze względu na płeć i chronić ich prawa i wolności.

Apel zastępcy RPO Valeri'ego Vacheva

Mówię nie przemocy!

W ostatnich latach wprowadzono pewne zmiany prawne, które mogą potencjalnie podnieść poziom ochrony osób doświadczających przemocy. W tym kobiet z doświadczeniem przemocy motywowanej płcią. Nadal pozostaje jednak wiele wyzwań, które wymagają naszej reakcji.

Rzecznik postuluje objęcie definicją przemocy domowej także przemocy ekonomicznej. 

Powinna ponadto istnieć możliwość całkowitego odizolowania sprawcy przemocy od osoby, wobec której przemoc ta jest stosowana. To ważne. Swoim zachowaniem sprawca stwarza bowiem zagrożenie dla życia lub zdrowia innego członka rodziny, także w miejscu innym niż wspólnie zajmowane mieszkanie.

Pogłębionej analizy wymaga także obecna definicja przestępstwa zgwałcenia.

Tym wszystkim działaniom legislacyjnym powinny towarzyszyć odpowiednie kampanie informacyjne. To one przyczyniają się do zmiany postaw społecznych. Osoby doświadczające przemocy muszą też wiedzieć, że nie są same. Że istnieją miejsca gdzie otrzymają realną pomoc.

Ale tak naprawdę każdy z nas powinien wiedzieć, jak można pomóc osobom doświadczającym przemocy ponieważ…

Przemoc dotyka nasze matki, żony, partnerki, córki, siostry, przyjaciółki, koleżanki z pracy, sąsiadki...

Dlatego #PowiedzNiePrzemocy