Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Pan Jan miał wiosną 2020 r. trzykrotnie naruszyć zasady kwarantanny – za co sąd wymierzył mu 300 zł grzywny 
• Nie ustalił jednak, czy obywatel uczynił to jako chory, czy też jako nosiciel choroby zakaźnej oraz w jaki konkretnie sposób
• Jedyną informacją o objęciu go obowiązkiem kwarantanny była bowiem notatka policjanta, z której nic więcej nie wynika
• Z powodu takich błędów sądu RPO złożył kasację do Sądu Najwyższego 
• AKTUALIZACJA: SN uchylił zaskarżony wyrok i pana Jana uniewinnił. Nie wiadomo bowiem, w jakim charakterze, a także za co dokładnie, został on ukarany

Zgodnie z wypracowaną linią orzecznictwa w tych sprawach SN uwzględnił już wiele takich kasacji Rzecznika Praw Obywatelskich.

Historia sprawy

Pan Jan został obwiniony o to, że 17, 18 i 19 kwietnia 2020 r. w G. wbrew obowiązkowi nie przestrzegał nakazu odbywania kwarantanny. Zakwalifikowano to jako wykroczenie z art. 116 § 1 Kodeksu wykroczeń.

1 sierpnia 2020 r. Sąd Rejonowy w G. wyrokiem nakazowym (czyli bez rozprawy i wysłuchania obwinionego) ukarał go  300 zł grzywny.

Wyrok nie został zaskarżony i uprawomocnił się. 

Wnioski kasacji 

RPO zarzucił temu wyrokowi rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa materialnego, to jest art. 116 § 1 k.w. Polegało to na jego niewłaściwym zastosowaniu w sytuacji, gdy czyn przypisany ukaranemu nie wyczerpywał znamion tego wykroczenia.

Wniósł o uchylenie wyroku i uniewinnienie obywatela.

Argumenty RPO

Wykroczenie z art. 116 § 1 k.w., w brzmieniu obowiązującym w czasie czynu i w czasie orzekania, popełnia ten, kto wiedząc o tym, że: 

• jest chory na chorobę zakaźną, itp. albo podejrzany o taką chorobę - styka się z taką osobą, 
• jest nosicielem takiej choroby lub podejrzanym o nosicielstwo - nie przestrzega nakazów lub zakazów zawartych w przepisach o zapobieganiu tym chorobom lub o ich zwalczaniu albo nie przestrzega wskazań lub zarządzeń leczniczych wydanych na tej podstawie.

Wykroczenie to mogą zatem popełnić tylko określone kategorie osób.  

Takie terminy, jak "choroba zakaźna”, "nosiciel”, "podejrzany o chorobę zakaźną”, "podejrzany o zakażenie”, definiuje ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. 

Określa ona nosiciela jako osobę bez objawów choroby zakaźnej, w której organizmie bytują biologiczne czynniki chorobotwórcze, stanowiącą potencjalne źródło zakażenia innych osób. Podejrzany o chorobę zakaźną to osoba, u której występują objawy kliniczne lub odchylenia od stanu prawidłowego w badaniach dodatkowych, mogące wskazywać na chorobę zakaźną, Z kolei podejrzany o zakażenie to osoba, u której nie występują objawy zakażenia ani choroby zakaźnej, ale która miała styczność ze źródłem zakażenia, a charakter czynnika zakaźnego i okoliczności styczności uzasadniają podejrzenie zakażenia.

Tymczasem w tej sprawie Sąd Rejonowy uznał jedynie, że obywatel popełnił wykroczenia z art. 116 § 1 k.w. Nie ustalił jednak, w jakiej konkretnie postaci:  czy jako chory, czy nosiciel choroby zakaźnej i w jaki sposób.

A jedyna informacja o objęciu go obowiązkiem kwarantanny zawarta jest w notatce urzędowej funkcjonariusza policji, z której nic więcej nie wynika.

Obecnie wyjaśnienie tych okoliczności nie jest już możliwe. Wymagałoby to dokonywania nowych ustaleń faktycznych - byłyby to ustalenia na niekorzyść, co nie jest dopuszczalne.

Skoro więc nie wiadomo jako „kto” obywatel został ukarany oraz precyzyjnie „za co” - to nie można uznać, że przypisane mu czyny wyczerpywały znamiona art. 116 § 1 k.w. To zaś w pełni uzasadnia twierdzenie o naruszeniu tego przepisu poprzez jego bezpodstawne zastosowanie i wniosek o uniewinnienie obwinionego – podkreśla w kasacji zastępca RPO Stanisław Trociuk.

Wyrok SN

Na posiedzeniu 30 listopada 2021 r. w trybie art. 535 § 5 k.p.k. SN w Izbie Karnej uchylił zaskarżony wyrok i uniewinnił pana Jana od popełnienia zarzucanych mu czynów (sygn. akt III KK 439/21). Kosztami postępowania kasacyjnego SN obciążył Skarb Państwa.

SN uznał, że niewątpliwie doszło do wskazanego przez Rzecznika Praw Obywatelskich rażącego naruszenia prawa materialnego art. 116 § 1 k.w.  Chodzi o jego niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, gdy nie wiadomo w jakim charakterze, a także za co dokładnie, obywatel został ukarany.

W sprawie nie sporządzono uzasadnienia wyroku i w związku z tym nie można zapoznać się z motywami, które stały za uznaniem przez Sąd Rejonowy, że obwiniony wypełnił znamiona przypisanych mu wykroczeń. Z opisu czynów i ujawnionych okoliczności wynika, że został ukarany za naruszenie nakazu odosobnienia w związku z objęciem go kwarantanną.

Nie wiadomo natomiast, czy został ukarany jako nosiciel choroby zakaźnej, czy jako chory. Z danych zawartych w aktach sprawy, a właściwie jedynie z notatki urzędowej funkcjonariusza Policji wynika, że pan Jan został objęty kwarantanną. Brak jest natomiast szczegółowych informacji od kiedy i do kiedy wskazana osoba była objęta kwarantanną, a także na podstawie jakich konkretnie przepisów. Jak słusznie dostrzega Rzecznik Praw Obywatelskich wyjaśnienie tych okoliczności wymagałoby dokonywania nowych, niekorzystnych dla obwinionego ustaleń faktycznych.

II.511.727.2021