Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• RPO Marcin Wiącek uczestniczył 12 kwietnia 2022 r. w Pałacu Prezydenckim w spotkaniu z cyklu „Forum Deinstytucjonalizacji: uspołecznienie, personalizacja, deinstytucjonalizacja” 
• Członkowie zespołu eksperckiego Rady ds. Społecznych Narodowej Rady Rozwoju przedstawili projekt koncepcji prawnego uregulowania asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami

– Ta ustawa jest niezbędna, dlatego jako RPO i organ monitorujący wdrażanie Konwencji o Prawach Osób z Niepełnosprawnościami z zadowoleniem przyjmuję podjęcie inicjatywy na rzecz przygotowania odpowiednich rozwiązań ustawowych. Udział RPO w pracach nad ustawą jest w pełni uzasadniony. Gratuluję koncepcji stworzenia nowej ustawy. Deklaruję współpracę, by jej założenia zrealizować – mówił Marcin Wiącek w dyskusji „Asystencja osobista jako rozwiązanie systemowe”.

Rzecznik omówił tematykę z napływających do BRPO wniosków dotyczących funkcjonowania asystencji osobistej na obecnych zasadach. Podkreślił, że zgłaszane problemy wynikają głównie z braku regulacji systemowych oraz ograniczonej i zróżnicowanej dostępności tej usługi.

Jeden z sygnalizowanych problemów związany jest z brakiem dostępności usługi asystenta osobistego, gdy gmina lub powiat nie zdecydowały się na przystąpienie do rządowego programu. 

– Nie wszystkie jednostki samorządu terytorialnego decydują się na udział w obecnych programach. Stąd duże zróżnicowanie terytorialne jeśli chodzi o dostęp do usług  asystenta – podkreślił Marcin Wiącek. 

Rzecznik zaznaczył, że największe obawy budzi wprowadzony wymóg, aby asystent nie był członkiem rodziny. W kierowanych do RPO skargach podkreślano, że mimo określenia w zasadach aktualnego Programu („Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej” – edycja 2022), kto nie może być asystentem, w ramach interpretacji rozszerzono katalog osób, które nie mogą pełnić funkcji asystenta.

W skargach kierowanych do RPO podnosi się, że katalog członków rodziny może być dalej rozszerzany w drodze „analogii”, co ostatecznie może pozbawić wsparcia niektórych zainteresowanych. Na problem RPO zwrócił uwagę Pełnomocnikowi Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych w wystąpieniu z 18 lutego 2022 r. 

– Temat będzie wracał w pracach nad projektem ustawy. Warto poddać go pod dyskusję – mówił Rzecznik.

Kolejną zasadniczą kwestią pojawiającą się we wnioskach do RPO jest możliwość wyboru asystenta przez usługobiorcę. Skarżący podkreślają, że zaproponowani kandydaci nie zawsze są w stanie ich wspierać we wnioskowanym zakresie. Brak akceptacji wskazanego przez gminę kandydata prowadzi do pozbawienia potrzebnego wsparcia.

Rzecznik poruszył również temat wprowadzonych kryteriów ograniczających beneficjentów oraz zapewnienia finansowania.

– Zdaję sobie sprawę, że przede wszystkim twórcom koncepcji zależało, aby była realnie wdrożona. A wymaga to środków finansowych. Przepisy prawa tworzy się w realiach, również budżetowych – podkreślił i wskazał na potrzebę dyskusji, gdyż jest to pierwszy etap prac nad ostatecznym kształtem ustawy.

W panelu dyskusyjnym oprócz RPO uczestniczyli: senator Marek Plura, Jarosław Stawiarski – marszałek Województwa Lubelskiego i przewodniczący Rady ds. Samorządu Terytorialnego Narodowej Rady Rozwoju oraz Paweł Wdówik - pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych.

W dyskusji podkreślano, że rolę asystenta osobistego należy wyraźnie odróżnić od innych osób wspierających. Wskazywano, że twórcom ustawy zależy na odejściu od modelu opiekuńczego. Zwracano także uwagę, że wprowadzenie ustawy będzie wiązało się z dużymi wyzwaniami dla samorządów, potrzebą szerokiej edukacji pracowników samorządowych i ścisłej współpracy z organizacjami pozarządowymi. Poruszono także wątek wprowadzenia odpłatności za świadczone usługi asystenckie.

W drugiej części spotkania głos zabrali przedstawiciele organizacji społecznych zajmujących się rozwojem wszelkich form wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami.

Odbyły się dwa panele dyskusyjne: „Asystencja osobista jako usługa szyta na miarę” oraz  „Asystencja osobista jako usługa społeczna – współpraca interesariuszy”.

Spotkanie podsumował Marek Rymsza – przewodniczący Rady ds. Społecznych Narodowej Rady Rozwoju.