Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Przedstawiciele RPO wskazują na naruszenie Regulaminu Sejmu podczas prac nad  zamianami w Kodeksie Karnym z 16 maja 2019 r.
• Część poprawek Senatu ocenili pozytywnie, np. rezygnację ze zmiany art. 212 Kk czy lepszą redakcję art. 200 Kk
• Poprawki nie usuwają jednak podstawowych wad projektu, tj. nadmiernej represyjności, zbytniej ograniczenie swobody sędziowskiej i naruszenia międzynarodowych standardów ochrony praw człowieka

11 czerwca 2019 r. odbyło się posiedzenie Komisji Ustawodawczej Sejmu poświęcone rozpatrzeniu poprawek wniesionych 24 maja 2019 r. przez Senat do ustawy z 16 maja 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 3451).

Przedstawiciele Rzecznika Praw Obywatelskich zwrócili uwagę Komisji, że ustawa została przyjęta przez Sejm z naruszeniem art. 89 ust. 2 Regulaminu Sejmu RP. Nie został bowiem zachowany wymagany 14-dniowy termin pomiędzy przedstawieniem projektu posłom a jego pierwszym czytaniem. W konsekwencji został naruszony art. 112 Konstytucji.

Reprezentanci RPO wskazali na konkretne poprawki w uchwale Senatu, które stały się jej przedmiotem pomimo braku przedłożenia. Nie stanowiły one bowiem części projektu ustawy uchwalonej przez Sejm 16 maja 2019 r. Zostały zgłoszone po raz pierwszy w czasie obrad połączonych komisji senackich 23 maja 2019 r. Oznacza to brak umocowania do ich przyjęcia.

Podniesiono też wątpliwości dotyczące zaproponowanej przez Senat definicji osoby pełniącej funkcję publiczną oraz jej wpływu na zakres kryminalizacji przestępstw korupcyjnych. Najsilniej były jednak akcentowane zastrzeżenia natury konstytucyjnej oraz prawnomiędzynarodowej dotyczące dodanych uchwałą Senatu przepisów przejściowych, których stosowanie stanowić będzie naruszenie zakazu działania surowszego prawa wstecz oraz do modyfikacji konsekwencji skazania wynikających z już zapadłych prawomocnych wyroków sądowych.

W tej pierwszej kwestii przedstawiciele RPO podnieśli, że nowo wprowadzona definicja osoby pełniącej funkcję publiczną może prowadzić do konieczności umorzenia części toczących się postępowań karnych oraz do powstania podstawy kasacyjnej naruszenia prawa materialnego względem wyroków dotyczących przedmiotowej materii już prawomocnych. Skoro bowiem, zgodnie ze stanowiskiem Ministra Sprawiedliwości, procedowana nowelizacja ma na celu rozszerzenie zakresu odpowiedzialności karnej względem stanu obecnego, to  osoby wcześniej skazane, a spełniające wymogi nowej definicji, nie powinny były odpowiadać karnie – skoro  dopiero teraz proponuje się wprowadzenie ich odpowiedzialności.

W zakresie przepisów przejściowych przedstawiciele RPO podkreślili  zastrzeżenia co do zaproponowanych przez Senat rozwiązań, aby nowe zasady odpowiedzialności „łapały w locie” toczące się sprawy i znalazły zastosowanie do czynów popełnionych jeszcze przed wejściem noweli w życie. W odniesieniu do spraw już zakończonych prawomocnym wyrokiem stanowi to bowiem naruszenie zasady podziału władzy, w ramach której uprawnienia do orzekania zostały przez ustrojodawcę przyznane sądom, zaś w odniesieniu do spraw toczących się oraz czynów popełnionych przed wejściem w życie procedowanej nowelizacji  - naruszenie zasady państwa prawnego z art. 2 Konstytucji oraz prawnomiędzynarodowego standardu zakazu działania surowszego prawa wstecz.

Pomimo tych zastrzeżeń Komisja Ustawodawcza postanowiła dalej procedować nad projektem. Przyjęła znaczną większość poprawek Senatu. Jedyna odrzucona poprawka dotyczyła terminu wejścia w życie nowej ustawy. Nad poprawkami Sejm ma głosować w czwartek wieczorem.

Część poprawek Senatu ocenić należy pozytywnie (rezygnacja ze zmiany art. 212 k.k., lepsza redakcja art. 200 k.k., inne poprawki o charakterze redakcyjnym i technicznym). Nie usuwają one jednak podstawowych wad projektu, do których zaliczyć trzeba nadmierną represyjność, zbytnie ograniczenie swobody sędziowskiej i naruszenie międzynarodowych standardów ochrony praw człowieka.  W dalszej perspektywie może to utrudnić lub nawet zniwelować współpracę innych państw z Polską w przedmiocie najcięższych przestępstw.