Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Osoba niedowidząca może głosować w wyborach przy użyciu nakładki na karty do głosowania, sporządzonej w alfabecie Braille’a
• Gdy w nadchodzących wyborach samorządowych wyborca zażąda wydania nakładki, ma ona być dowieziona  do lokalu wyborczego z urzędu gminy
• Może się to wiązać z koniecznością oczekiwania na nakładkę przez wyborcę - wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich
• Pyta też Państwową Komisję Wyborczą, ile nakładek będzie w każdej gminie i czy przewidziano sytuację, gdy nakładek zażąda wielu wyborców w różnych lokalach jednej gminy

W związku z sygnałami od wyborców i organizacji społecznych RPO zajął się realizacją praw wyborczych osób z niepełnosprawnościami przed wyborami samorządowymi 21 października i 4 listopada 2018 r.

Rzecznik analizuje stosowanie w praktyce mechanizmu z art. 40a Kodeksu wyborczego. Chodzi o możliwość głosowania przy użyciu nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille’a. Z przepisu wynika, że wyborca niepełnosprawny nie musi w żaden sposób wcześniej zgłaszać zamiaru korzystania z nakładki, którą powinien uzyskać w każdym lokalu wyborczym.

Procedurę uzyskania nakładek w lokalu wyborczym opisują wytyczne Państwowej Komisji Wyborczej z 17 września 2018 r.  Zgodnie z nimi, gdy wyborca zażąda wydania wraz z kartami do głosowania nakładek na karty sporządzonych w alfabecie Braille'a, komisja informuje go o konieczności ich dostarczenia z urzędu gminy. Jednocześnie komisja niezwłocznie informuje urząd gminy o konieczności pilnego doręczenia nakładek do tego obwodu. Na czas oczekiwania komisja zapewnia wyborcy i ewentualnie osobie mu towarzyszącej miejsca do siedzenia, a także miejsce zapewniające wyborcy komfort oddania głosu z wykorzystaniem nakładki. W czasie oczekiwania jeden z członków komisji powinien poinformować wyborcę o sposobie głosowania oraz warunkach ważności głosu, odczytać mu, jeżeli wyrazi taką potrzebę, treść obwieszczeń wyborczych, w tym o zarejestrowanych listach kandydatów na radnych i kandydatach na wójta.

Po doręczeniu nakładek komisja wydaje je wyborcy wraz z kartami do głosownia, informując, że  obowiązany jest zwrócić nakładki po głosowaniu. Komisja ma zwrócić uwagę, aby wyborca wraz z kartami nie wrzucił nakładek do urny. Po oddaniu głosu przez wyborcę nakładki zwracane są przedstawicielowi urzędu gminy, który powinien zaczekać na ich zwrot, a następnie odwieźć je do urzędu gminy.

W związku z tym Adam Bodnar zwrócił się do przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej Wojciecha Hermelińskiego o:

• przedstawienie procedury  dostarczania nakładek z urzędu gminy do lokali wyborczych;
• wskazanie, ile nakładek zostanie przygotowywanych w każdej gminie;
• podanie, ilu przedstawicieli urzędu gminy będzie w gotowości dowiezienia nakładek do lokali wyborczych;
• wyjaśnienie, czy procedura przewiduje sytuację, gdy w tej samej gminy równoczesny zamiar głosowania zgłosi kilku wyborców głosujących w różnych lokalach wyborczych.

Rzecznik poprosił też o wskazanie, czy PKW w ramach działań informacyjnych skierowanych do wyborców rozważa bardziej szczegółowe przedstawienie procedury uzyskiwania nakładek. Chodzi zwłaszcza o informację, że ta procedura może się wiązać z koniecznością oczekiwania przez wyborcę niepełnosprawnego (ewentualnie z osobą towarzyszącą) w lokalu wyborczym.

W przekonaniu RPO właściwe przygotowanie i wyposażenie lokali wyborczych z uwzględnieniem potrzeb wyborców z niepełnosprawnościami jest kwestią kluczową dla ich udziału w głosowaniu. Jedna z niedawnych rekomendacji Komitetu ONZ ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami dla Polski wprost wskazuje na konieczność dążenia do zapewnienia dostępności wszystkich lokali wyborczych i procedur głosowania dla osób z niepełnosprawnościami. 

Ponadto Rzecznik poinformował przewodniczącego PKW, że przed wyborami 21 października 2018 r. pracownicy Biura RPO dokonają inspekcji wybranych lokali wyborczych, mających status dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych. Wyniki inspekcji będą stanowić ważny materiał m.in. dla oceny gwarancji udziału obywateli w wyborach, a także formułowania ewentualnych wniosków i zaleceń.

VII.602.6.2014