Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Eksperci BRPO odpowiadają na pytania pod bezpłatnym telefonem 800 676 676. Podejmują też interwencje i wyjaśniają sytuacje sporne i wątpliwe. O tym można przeczytać tu: INTERWENCJE RPO W SPRAWIE KORONAWIRUSA

Rodzina w trakcie zakazu opuszczania miejsca zamieszkania ( kwiecień 2020 r.) wyszła z dziećmi  na spacer, odpoczywali na łące. Policja nałożyła na nich mandat. Małżeństwo nie  przyjęło mandatu. Policja poinformowała, że wniosek  trafi do sądu. Dzisiaj interesantka otrzymała decyzję z sanepidu o nałożeniu kary administracyjnej  w kwocie 5000 zł dla każdego z rodziców osobno. Taka kwota jest nieosiągalna.

Od decyzji w sprawie nałożenia kary administracyjnej można się odwołać. Jest na to 14 dni. Odwołanie wnosi się do organu wyższego stopnia za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. W postępowaniu administracyjnym organami wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego są:

1. w stosunku do państwowego powiatowego i państwowego granicznego inspektora sanitarnego - państwowy wojewódzki inspektor sanitarny;
2. w stosunku do państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego - Główny Inspektor Sanitarny.

Decyzja w sprawie kary pieniężnej podlega natychmiastowemu wykonaniu z dniem jej doręczenia. Egzekucja nałożonych kar pieniężnych następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

W piśmie z dnia 28 maja 2020 r. skierowanym do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na to, że wymierzanie kar administracyjnych na podstawie notatek policyjnych nie ma podstawy prawnej. Z pismem można się zapoznać pod linkiem:

https://www.rpo.gov.pl/pl/content/kary-administracyjne-dla-obywateli-na-podst-notatek-policyjnych-bez-podstaw-rpo-do-mswia

Rzecznik zwraca również uwagę na to, że dolegliwość sankcji powinna spełniać wymóg proporcjonalności. Dla osób o niskich dochodach wysoka kara może doprowadzić do bardzo trudnej sytuacji finansowej. Z argumentami Rzecznika w tym przedmiocie można zapoznać się pod linkiem:

https://www.rpo.gov.pl/pl/content/koronawirus-zasady-karania-obywateli-budza-watpliwosci-rpo

Pani pyta, czy RPO może pomóc jej synowi w sprawie dotyczącej kary nałożonej przez sanepid w wysokości 5000 zł, za przebywanie w małej grupie znajomych, na placu w jednym z miast.

Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpływa wiele skarg dot. kar wymierzanych przez sanepid w związku z naruszaniem przez obywateli wprowadzonych przepisami rozporządzenia Rady Ministrów ograniczeń, nakazów i zakazów. Obywatele kwestionują zasadność wymierzenia kary, brak przejrzystej regulacji prawnej i co się z tym wiąże wiele wątpliwości interpretacyjnych.

Rzecznik Praw Obywatelskich skierował wiele wystąpień do różnych organów państwa sygnalizując, że wszelkie ograniczenia wolności obywateli muszą być uregulowane zgodnie z krajowymi i międzynarodowymi standardami praworządności, opartymi na poszanowaniu praw człowieka i obywatela.

Wpływające do BRPO skargi pozwalają na wniosek, że znaczna ilość wymierzanych przez sanepid kar jest inicjowana notatką policji, stwierdzającą naruszenie przez obywatela obostrzeń epidemicznych. W ostatnim wystąpieniu z dnia 28 maja 2020 r. skierowanym do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (V.519.2.2020) ten właśnie problem jest podnoszony. Nie wchodząc w szczegóły wystąpienia, z treścią którego można zapoznać się na stronie internetowej (www.rpo.gov.pl) należy podkreślić, że kary wymierzane przez sanepid są szczególnie „dolegliwe” z uwagi na fakt ich natychmiastowej wykonalności oraz ich wysokość (do 30.000 zł). Ponadto strona nie jest zawiadamiana o wszczętym postepowaniu, nie ma możliwości wypowiedzenia się w przedmiocie zebranego materiału dowodowego.

Rzecznik nie ogranicza się jedynie do podejmowania działań o charakterze generalnym. Na wniosek i z urzędu przystępuje do wszczętych postępowań administracyjnych oraz kieruje środki odwoławcze od decyzji o wymierzeniu kary. Informacje o tych działaniach są również szczegółowo opisane na stronie internetowej.

Odpowiadając bezpośrednio na zadane pytanie: tak, osoba zainteresowana może skierować wniosek do RPO o pomoc w konkretnej sprawie, jednakże ze względu na liczbę skarg, Rzecznik nie zawsze będzie mógł przystąpić do każdego postępowania; nie należy zaniedbywać możliwości odwołania od decyzji; pouczenie znajduje się w doręczonej decyzji.

Jak rozstrzygnąć spór z pracodawcą o wynagrodzenie w przypadku pracy zdalnej?.

Praca zdalna, a więc wykonywana poza miejscem jej stałego wykonywania została wprowadzona na podstawie przepisów tzw. ustawy covidowej, by zapewnić pracownikom ochronę w czasie epidemii COVID-19. 

Wykonywanie pracy w formie zdalnej obejmuje swoim zakresem pracę określoną w umowie o pracę. Nie wymaga wprowadzenia zmian w jej treści. Możliwa modyfikacja wykonywanych zadań  powinna mieścić się w zakresie obowiązków powierzonych pracownikowi. Wynagrodzenie pracownika nie ulega zmianie. Warto sprawdzić, czy oprócz stałego wynagrodzenia były wypłacane dodatkowe świadczenia np. w postaci zwrotu kosztów delegacji, jeżeli tak, to wówczas należy zweryfikować czy w czasie wykonywania pracy w formie zdalnej istnieją podstawy do ich wypłaty pracownikowi.

Pracodawca nie pozwala na wyjście z budynku w godzinach pracy np. w celu zakupienia śniadania.

Kodeks pracy nie zabrania pracownikom korzystania z tzw. wyjść prywatnych, jeśli pracodawca wyraża na nie zgodę. Nie można jednak wykluczyć sytuacji szczególnych (jak np. praca w szpitalu, laboratorium), gdzie pracodawca z uwagi na kwestie bezpieczeństwa nie wyraża zgody na wyjścia prywatne poza zakład pracy w godzinach jej wykonywania.

Warto również pamiętać, że czas wyjścia prywatnego nie jest wliczany do czasu pracy, bowiem pracownik nie pozostaje wówczas w dyspozycji pracodawcy (art. 128 § 1 k.p.). Za czas przeznaczony na tzw. wyjścia prywatne, pracodawca nie ma obowiązku płacić. Aby pracownik korzystający z wyjść prywatnych nie tracił na wynagrodzeniu, może odpracować takie wyjście za zgodą lub na polecenie pracodawcy. Warto również sprawdzić czy w danym zakładzie pracy kwestie korzystania z wyjść prywatnych zostały uregulowane dodatkowo w regulaminie pracy.

Niezależnie od powyższego, odnosząc się do kwestii związanych z bezpieczeństwem zdrowotnym oraz zapobieganiem zakażeniom wirusem SARS-CoV-2, w obliczu obowiązującego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, podkreślić należy, że przepisy regulujące zasady bezpieczeństwa pracowników przewidują następujące rozwiązania. Do odwołania nałożono obowiązek zakrywania, przy pomocy odzieży lub jej części, maski, maseczki, przyłbicy albo kasku ochronnego nosa i ust między innymi w zakładach pracy. Jednakże, przepisy wyłączają z tego obowiązku osoby wykonujące czynności zawodowe, służbowe lub zarobkowe w budynkach, zakładach, obiektach, placówkach i targowiskach (straganach), z wyjątkiem osoby wykonującej bezpośrednią obsługę interesantów lub klientów w czasie jej wykonywania.

Ponadto, do odwołania zakłady pracy są obowiązane zapewnić:

• osobom zatrudnionym niezależnie od podstawy zatrudnienia rękawiczki jednorazowe lub środki do dezynfekcji rąk,
• odległość między stanowiskami pracy wynoszącą co najmniej 1,5 m, chyba że jest to niemożliwe ze względu na charakter działalności wykonywanej w danym zakładzie pracy, a zakład ten zapewnia środki ochrony osobistej związane ze zwalczaniem epidemii.

Więcej informacji w sprawach związanych z prawem pracy, można również uzyskać w Państwowej Inspekcji Pracy. Dane kontaktowe właściwych inspektoratów Państwowej Inspekcji Pracy można znaleźć na stronie: http://www.bip.pip.gov.pl/pl/bip/porady_wszystkie. Numer infolinii Państwowej Inspekcji Pracy: dla osób dzwoniących z telefonów stacjonarnych - 801 002 006 oraz dla osób dzwoniących z telefonów komórkowych - 459 599 000. Infolinia jest czynna w godz. od 9.00 do 15.00, od poniedziałku do piątku. Koszt połączenia zależny jest od stawek operatora telekomunikacyjnego.

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. poz. 964 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1040 z późn. zm.).

Czy pracownik może sprawdzić, czy jego pracodawca otrzymał już pomoc od państwa w związku z pandemią? Pracownik firmy przewozowej już trzeci miesiąc nie dostał wynagrodzenia, a szef twierdzi, że nie otrzymał ani grosza”– jakie ten pan jako pracownik ma prawa?

Obowiązek wypłaty wynagrodzenia pracownikowi nie jest zależny od otrzymania świadczeń z ZUS przez pracodawcę. Kodeks pracy, w art. 94 pkt. 5 stanowi, iż pracodawca jest obowiązany, w szczególności terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie.

Jak wskazuje się w orzeczeniach sądowych, pracodawca jest obciążony ryzykiem ekonomicznym prowadzonej działalności (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 sierpnia 2014 r., I OSK 1066/13). Nie może więc tego ryzyka i konsekwencji z nim związanych przerzucać na pracowników, którzy wykonują u niego pracę. Wspomniane ryzyko z woli ustawodawcy obciąża wyłącznie pracodawcę, albowiem ten ostatni jako profesjonalista i w związku z tym podmiot silniejszy od pracownika w ramach stosunku pracy, obciążony jest dodatkowymi obowiązkami, jak i dodatkowym ryzykiem w związku z prowadzoną działalnością.

Wypłata wynagrodzenia jest jednym z głównych elementów treści stosunku pracy i podstawowym obowiązkiem pracodawcy. Ponadto, Sąd Najwyższy wskazuje, że naruszeniu podstawowych obowiązków pracodawcy można przypisać znamię ciężkości, nawet jeżeli nie działał w złej wierze, ani nie zachowywał się rażąco niedbale (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2012 r., II PK 220/11). Warto pamiętać, że ciężar naruszenia obowiązków przez pracodawcę powinien być oceniany z uwzględnieniem okoliczności sprawy, np. gdy w grę wchodzi powtarzalność i uporczywość zachowania pracodawcy. Ocena wagi naruszonych lub zagrożonych interesów pracownika może zaś podlegać indywidualizacji w różnych stanach faktycznych.

Jeżeli pracodawca całkowicie wstrzymuje się z wypłatą wynagrodzenia pracownikowi przez 3 miesiące, może to stanowić ciężkie naruszenie obowiązków pracodawcy. W takiej sytuacji pracownik może rozważyć zastosowanie trybu rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia w trybie art. 55 § 11 Kodeksu pracy. Rozwiązanie w tym trybie jest możliwe wtedy, gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika; w takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia.

Przepisy prawa pracy stanowią, że oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie, z podaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy. Warto pamiętać, że złożenie oświadczenia nie może nastąpić po upływie miesiąca od uzyskania przez pracownika wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy. Rozwiązanie umowy o pracę w powyższym trybie pociąga za sobą skutki, jakie przepisy prawa wiążą z rozwiązaniem umowy przez pracodawcę za wypowiedzeniem.

Jeszcze innym rozwiązaniem jest zwrócenie się do właściwego Okręgowego Inspektoratu Pracy ze skargą na pracodawcę. Art. 11 pkt 7 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy stanowi, że w razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnione między innymi do nakazania pracodawcy wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi. Nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu. Wskazany przepis w sposób jednoznaczny i bezwzględny przesądza o nadaniu takiemu nakazowi rygoru natychmiastowej wykonalności.

Dane kontaktowe właściwych inspektoratów Państwowej Inspekcji Pracy oraz numer infolinii można znaleźć na stronie: http://www.bip.pip.gov.pl/pl/bip/porady_wszystkie .

Pani wskazuje, że w związku z rozbieżnością w przepisach dotyczącą możliwości pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego przez rodziców, którzy nie chcą jeszcze wysyłać dzieci do otwartych przedszkoli, rodzice zmuszeni są brać urlop wypoczynkowy i są w tym zakresie stratni. Czy kwestia ta zostanie jakoś uregulowana, gdy zasiłek zostanie przywrócony także dla rodziców sprawujących osobistą opiekę nad dzieckiem?

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy został wprowadzony ustawą z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Przysługuje on w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola, szkoły lub klubu dziecięcego z powodu COVID-19, do którego dziecko uczęszczało. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje także w przypadku otwarcia ww. placówek, ale gdy ubezpieczony podjął decyzję o osobistym sprawowaniu opieki nad dzieckiem.

Problem powstał w związku z tym, że w ustawie z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. poz. 875), czyli tzw. tarczy 3.0, usunięto z kręgu osób uprawnionych do tego świadczenia rodziców dzieci do lat ośmiu (przysługuje ono tylko rodzicom dzieci z niepełnosprawnością).

Jeżeli wejdą w życie poprawione przepisy  przewidziane w rządowym projekcie zmiany to z mocą wsteczną od dnia 25 maja 2020 r. przywrócą na dotychczasowych zasadach prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego rodzicom dzieci do lat ośmiu.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przesłało Rzecznikowi wyjaśnienia w tej sprawie: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/koronawirus-komu-zasilek-opiekunczy-na-dziecko-stanowisko-mrpips

Pan pyta, kiedy będzie mógł korzystać z siłowni i klubu fitness.

Siłownie i kluby fitness zostaną otwarte 6 czerwca 2020 r co wynika z § 19.  Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (poz.964) Rząd ogłosił, że zalecenia sanitarne dla tej branży zostaną  podane po zakończeniu procesu konsultacji z przedsiębiorcami.

Z informacji prasowych wynika, iż Polska Federacja Fitness przedstawiła rządowi rekomendacje dotyczące wytycznych, jakie właściciele siłowni i klubów powinni zastosować.

Zgodnie z nimi, konieczne będzie:

• Wprowadzenie dwumetrowych odległości między ćwiczącymi, a także między ćwiczącymi a pracownikami.
• Przestrzeń w klubach na jedną osobę wynosiła między 5 a 7 metrów kwadratowych.
• Pracownicy obsługi będą musieli nosić rękawiczki i maseczki lub przyłbice.
• Konieczna będzie regularna dezynfekcja sprzętów i wietrzenie pomieszczeń. Pracownicy mają też prowadzić monitoring temperatury ciała wchodzących do klubu klientów.
• Ćwiczący, według rekomendacji, nie będą musieli nosić maseczek, bo to znacząco utrudniałyby im oddychanie podczas wysiłku fizycznego.
• W projekcie wytycznych znalazła się też propozycja, aby osoby starsze kierować na mniej oblegane godziny zajęć.

Proponowane wytyczne analizuje obecnie Główny Inspektor Sanitarny. Konkretnych informacji należy szukać na stronie gov.pl.

Dobra informacja jest taka, iż od 30 maja 2020 r. został zniesiony zakaz korzystania z siłowni plenerowych.