Biuletyn Informacji Publicznej RPO

16 lutego 2016 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu (ETPC)  w dwóch sprawach przeciwko Polsce stwierdził, że doszło do naruszenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka zasądzając na rzecz skarżących kwotę odpowiednio 3500  i 9000 euro.
Chodzi o:

• Paluch v. Polska (skarga nr 57292/12) - zakwalifikowany do więźniów niebezpiecznych przez okres 9 miesięcy.
• Świderski v. Polska (skarga nr 5532/10) zakwalifikowany do więźniów niebezpiecznych przez okres nieco ponad 4 lat.

W obu przypadkach Trybunał stwierdził naruszenie art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka („Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”).

W sprawie Paluch v. Polska Trybunał uznał, że władze krajowe nie udowodniły, że stosowane środki związane z reżimem dla niebezpiecznych były konieczne do osiągnięcia celu, jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa w zakładzie karnym.  Trybunał uważa, że kontrole osobiste (niejednokrotnie stosowane wiele razy w ciągu dnia) powodowały uczucie niższości, udręki i poniżenia, które wykraczały poza nieunikniony poziom cierpienia i poniżenia, jaki jest związany z odbywaniem kary pozbawienia wolności. Władze krajowe nie wykazały także w sposób dostateczny, że przedłużanie stosowania statusu niebezpiecznego, nie było jedynie formalnością, ograniczającą się do podania tych samych podstaw jak przy poprzednich decyzjach kwalifikacyjnych.

Z kolei w sprawie Świderski v. Polska Trybunał podkreślił, że nie może zaakceptować przedłużającego się i rutynowego stosowania pełnego wachlarza środków dostępnych dla administracji więziennej w przypadku reżimu dla niebezpiecznych przez okres ponad 4 lat. Władze nie wykazały, aby wszystkie były konieczne dla osiągnięcia bezpieczeństwa zakładu karnego.

W obu sprawach Trybunał powoływał się na swoją argumentację przedstawioną przy sprawie Piechowicz v. Polska, także dotyczącej więźniów niebezpiecznych.
Rzecznik Praw Obywatelskich dr Adam Bodnar już dwukrotnie kierował wystąpienia generalne do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, wskazujące na potrzebę faktycznego wdrożenia (implementacji) wyroków ETPC dotyczących problematyki reżimu dla niebezpiecznych w polskich jednostkach penitencjarnych.

Dr Ewa Dawidziuk, dyrektor Zespołu do spraw Wykonywania Kar w Biurze RPO podkreśla, że problem traktowania więźniów niebezpiecznych, a więc stosowania reżimu przewidzianego przez obowiązujące w Polsce regulacje, musi zostać rozwiązany systemowo, gdyż kolejne sprawy są przegrywane przez Polskę przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w Strasburgu, bądź kończą się jednostronną deklaracją lub zawarciem ugody ze skarżącym. Wszystko to bardzo obciąża Skarb Państwa.

Pierwszy krok w celu implementacji wyroków ETPC został uczyniony poprzez przyjęcie nowelizacji Kodeksu karnego wykonawczego z dnia 10 września 2015 r. Ważna jest jednak przede wszystkim odpowiednia praktyka i faktyczne stosowanie nowych rozwiązań prawnych przez funkcjonariuszy SW. Wskazane wyroki ETPC z dnia 16 lutego 2016 r. tylko potwierdzają potrzebę praktycznej zmiany i odmiennego niż dotychczas podejścia do przedmiotowej problematyki. Poprzednie trzy wyroki, w których Trybunał stwierdził naruszenie przez Polskę art. 3 EKPC zapadły w dniu 12 stycznia 2016 r. - Karykowski v. Polska (skarga nr 653/12), Prus v. Polska (skarga nr 5136/11) oraz Romaniuk v. Polska (skarga nr 59285/12).