Biuletyn Informacji Publicznej RPO

19 kwietnia 2016 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu w sprawie Karwowski przeciwko Polsce stwierdził, że doszło do naruszenia art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, zasądzając na rzecz wnioskodawcy 11 tys. Euro  (skarga nr 29869/13).

Skarżący zarzucił władzom, że zastosowanie wobec niego reżimu dla niebezpiecznych (przez okres blisko 8 lat) i restrykcje z tym związane były poniżającym oraz nieludzkim traktowaniem. Wnioskodawca twierdził, że był trzymany w celi, która była stale monitorowana. Za każdym razem, kiedy ją opuszczał, był poddawany kontroli osobistej, co oznaczało, że musiał rozebrać się do naga przed funkcjonariuszami Służby Więziennej.

Trybunał uznał, że decyzja o zakwalifikowaniu do niebezpiecznych była usprawiedliwiona rodzajem popełnionych przestępstw. ETPC nie może jednak zaakceptować powtarzającego się rutynowego stosowania wszystkich środków związanych z reżimem dla niebezpiecznych przez okres blisko 8 lat.

Trybunał zwrócił uwagę, że władze nie podjęły wysiłków na rzecz zneutralizowania efektów izolacji poprzez odpowiednią fizyczną albo psychiczną stymulację.

Systematyczne, rutynowe kontrole osobiste (powiązane z rozebraniem się) za każdym razem, kiedy więzień wychodził i wracał do celi, zostały zanegowane przez Trybunał jako nie powiązane z żadnymi określonymi potrzebami związanymi z bezpieczeństwem czy określonym podejrzeniem odnoszącym się do zachowania osadzonego.

Władze nie podały żadnych konkretnych powodów przy decyzji pierwotnej o zakwalifikowaniu do niebezpiecznych ani przy przedłużaniu stosowania reżimu. Stąd w praktyce procedura weryfikacyjna była czystą formalnością i powtórzenie powodów uprzednio wskazanych.

Jak podkreślił Trybunał w Strasburgu, władze nie podały odpowiednich powodów, które usprawiedliwiałyby w tej konkretnej sprawie surowość zastosowanych środków. W szczególności nie wykazały, że nałożone środki były niezbędne całościowo, aby osiągnąć cel, jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa jednostki penitencjarnej.

Dyrektor Zespołu do spraw Wykonywania Kar w Biurze RPO dr Ewa Dawidziuk

Od początku 2016 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał 6 wyroków w sprawach przeciwko Polsce, odnoszących się do problematyki stosowanego w polskich jednostkach penitencjarnych reżimu dla więźniów niebezpiecznych. We wszystkich przypadkach uznał, że Polska dopuściła się naruszenia art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka stanowiącego, iż nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. Wobec takiej serii wyroków dotyczących jednego zagadnienia nie można przejść obojętnie.

Rzecznik Praw Obywatelskich kilkukrotnie występował do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej o pilną zmianę praktyki kwalifikowania do osadzonych niebezpiecznych, precyzyjne uzasadnianie takich decyzji, jak również decyzji komisji penitencjarnej o przedłużeniu statusu niebezpiecznego. Niezbędne jest odstępowanie od pewnych elementów reżimu dla niebezpiecznych, jeśli nie ma podstaw do ich stosowania całościowo. Zagadnienie to pozostaje w stałym zainteresowaniu RPO, pod kątem prawidłowej implementacji wyroków ETPC odnoszących się do stosowanego w Polsce reżimu dla więźniów niebezpiecznych.

Przypomnijmy, że w dniu 12 stycznia 2016 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu wydał trzy wyroki przeciwko Polsce: Karykowski v. Polska (skarga nr 653/12), Prus v. Polska (skarga nr 5136/11) oraz Romaniuk v. Polska (skarga nr 59285/12). W dniu 16 lutego 2016 r kolejne dwa wyroki: Paluch v. Polska (skarga nr 57292/12) oraz Świderski v. Polska (skarga nr 5532/10). W dniu 19 kwietnia 2016 r. wskazany powyżej wyrok Karwowski v. Polska  (skarga nr 29869/13).