Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W związku ze środową rozprawą Trybunału Konstytucyjnego ws. kadencji Rzecznika Praw Obywatelskich, Europejska Sieci Krajowych Instytucji Praw Człowieka (ENNHRI)  przypomina międzynarodowe standardy wyboru i powoływania szefów NHRI (jest nim RPO)

ENNHRI podkreśla, że podczas wyboru i powoływania nowych szefów NHRI oraz podczas wszelkich związanych z tym okresów przejściowych należy przestrzegać odpowiednich standardów międzynarodowych. Jest to niezbędne dla zapewnienia niezależności, pluralizmu i skuteczności NHRI.

9 września 2020 r. zakończyła się kadencja polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Zgodnie z przepisami ustanawiającymi polskie NHRI, obecny Rzecznik pełni swoje obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika. Pomimo prób zastosowania procedury wyboru i powołania określonej w Konstytucji RP, do chwili obecnej nie został powołany nowy Rzecznik.

W październiku 2020 r. na wniosek Biura Rzecznika Praw Obywatelskich ENNHRI wydała opinię w sprawie międzynarodowych standardów i praktyk regionalnych mających zastosowanie do okresu przejściowego podczas wyboru i powołania szefa NHRI.

W związku z obecną sytuacją, w jakiej znalazła się polski RPO (NHRI), ENNHRI publikuje oświadczenie, aby powtórzyć swoje stanowisko, że odpowiednie standardy międzynarodowe muszą być przestrzegane podczas wyboru i powoływania nowych szefów NHRI oraz podczas wszelkich związanych z tym okresów przejściowych.

ENNHRI podkreśla zwłaszcza następujące kwestie:

• Nie wolno pomijać konstytucyjnych procedur wyboru i powołania nowego polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.
• Podczas wyboru i powołania szefów NHRI należy przestrzegać obowiązujących standardów międzynarodowych, takich jak Zasady Paryskie ONZ oraz Uwagi Ogólne Podkomisji ds. Akredytacji (SCA).
• Procesy wyboru i powoływania muszą być przejrzyste, partycypacyjne i oparte na wcześniej ustalonych i obiektywnych kryteriach. Muszą one gwarantować, że NHRI może wypełniać swój mandat w sposób niezależny i skuteczny.
• W szczególności wolne stanowiska powinny być szeroko nagłaśniane, zaś proces powinien obejmować kandydatów z różnych grup społecznych i zapewniać szerokie konsultacje.
• Zmiany przepisów prawnych dotyczących NHRI - w tym w odniesieniu do wyboru, powołania i mandatu szefa NHRI - wymagają starannego rozważenia ich zgodności z Zasadami Paryskimi ONZ i uprzednich skutecznych konsultacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, w tym silnej roli samej NHRI.
• Bezpośrednie powołanie szefa NHRI, bez jasnego, przejrzystego, opartego na zasługach i partycypacyjnego procesu wyboru i powołania, miałoby poważny wpływ na niezależność, skuteczność i zaufanie publiczne do NHRI.