Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Nie wolno obchodzić obecnych konstytucyjnych procedur wyboru i powołania nowego polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich - oświadczyła Europejska Sieć Krajowych Instytucji Praw Człowieka (ENNHRI).
• A niezależność i skuteczność RPO muszą być zawsze zachowane.

W następstwie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 15 kwietnia 2021 r. ENNHRI przypomina, że ​​nadal obowiązują odpowiednie normy międzynarodowe, a nowy szef Krajowej Instytucji Praw Człowieka (NHRI) w Polsce – czyli RPO - nie został jeszcze wybrany i powołany. 

15 kwietnia 2021 r. Trybunał Konstytucyjny uznał art. 3 ust. 6 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich za niezgodny z Konstytucją. Zgodnie z tym przepisem ustępujący Rzecznik mógł wykonywać swe zadania do czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika. Trybunał orzekł, że przepis ten przestaje obowiązywać po upływie trzech miesięcy o dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw.

Pomimo prób przeprowadzonych zgodnie z przewidzianą procedurą, w chwili powstania tego tekstu nie wybrano nowego RPO. Zgodnie z orzeczeniem TK, za trzy miesiące krajowy NHRI będzie funkcjonował bez Rzecznika, chyba że wcześniej zostanie wybrana nowa osoba. Tymczasem troje zastępców RPO jest w pełni uprawnionych, zgodnie z orzecznictwem, do wykonywania wszystkich obowiązków RPO w okresie wakatu na tym stanowisku.

Nie wolno obchodzić obecnych konstytucyjnych procedur wyboru i powołania nowego polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Podczas wyboru i mianowania nowego szefa NHRI należy przestrzegać odpowiednich międzynarodowych standardów, takich jak Zasady Paryskie  ONZ i Ogólne Spostrzeżenia Podkomitetu ds. Akredytacji (SCA). Standardy te wymagają jasnego, przejrzystego, opartego na zasługach i partycypacyjnego procesu selekcji i mianowania w celu zapewnienia niezależności, skuteczności i zaufania publicznego do NHRI.

Polski NHRI posiada międzynarodową akredytację ze statusem A, co wskazuje na pełną zgodność z zasadami paryskimi ONZ. ENNHRI podkreśla znaczenie zagwarantowania, że ​​NHRI może kontynuować pracę w sposób niezależny i skuteczny. SCA może zainicjować przegląd specjalny, jeśli okaże się, że okoliczności NHRI mogły ulec zmianie w sposób wpływający na zgodność z zasadami paryskimi ONZ.

ENNHRI wzywa wszystkie polskie podmioty zaangażowane w wybór i mianowanie nowego RPO, aby nadal  zwiększały swoje wysiłki zgodnie z obecnymi przepisami. Muszą dążyć do wskazania kandydata cieszącego się szerokim poparciem politycznym i społecznym poprzez jasny, przejrzysty, oparty na zasługach i partycypacyjny proces, który zapewni niezależność, wiarygodność i skuteczność instytucji.

Zgodnie z zaleceniami Komitetu Ministrów Rady Europy, państwa mogą korzystać z pomocy technicznej, takiej jak ENNHRI oraz organy regionalne i międzynarodowe, aby wykorzystać istniejące najlepsze praktyki w zakresie utrzymania i wzmacniania NHRI. Dlatego ENNHRI oferuje swoje wsparcie i porady wszystkim zainteresowanym stronom w Polsce w zakresie wyboru i powołania nowego polskiego RPO, przy pełnym uwzględnieniu międzynarodowych standardów i refleksji nad praktykami regionalnymi.