Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Powołanie tego Zespołu to wspólna inicjatywa Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka. Powodem jest ogromny problem,  jakim jest niealimentacja w Polsce – ponad 300 tys. dłużników alimentacyjnych i 1 mln dzieci nie otrzymujących alimentów ani od jednego z rodziców ani z Funduszu Alimentacyjnego.

Rzecznik praw obywatelskich  dr Adam Bodnar zrelacjonował działania o charakterze generalnym, jakie obaj Rzecznicy podjęli w lipcu i sierpniu.

• Resort rodziny i pracy oraz Konfederacja Lewiatan odpowiedziały pozytywnie na postulaty poprowadzenia kampanii społecznej zmieniającej postawy wobec alimentów.
• wystąpiono w sprawie egzekucji alimentów z Włoch.
• Ministerstwo Sprawiedliwości podjęło prace nad tabelą alimentacyjną,
• Prezes ZUS odniosła się pozytywnie do postulatów komorników,
• RPO wystąpił już z postulatem stworzenie instytucji adwokata dla dzieci w czasie spraw rozwodowych po to także, by alimenty dla dziecka nie stawały się elementem rozgrywki między zwaśnionymi rodzicami.

Poważnym problemem jest to, że osoby pozbawione wolności nie mają jak płacić alimentów. Rzecznik przedstawi więc opinię do projektu Ministerstwa Sprawiedliwości dot. zwiększenia poziomu zatrudnienia skazanych, w kontekście osób z zadłużeniem alimentacyjnym w jednostkach penitencjarnych.

Iwona Janeczek (Stowarzyszenie dla Naszych Dzieci) zrelacjonowała przygotowania do kampanii społecznej, jaką podejmie Minister Rodziny Pracy i Polityki Społecznej. Na spotkaniu w maju i lipcu przedstawiono wstępny plan kampanii. Dr Monika Kaczmarek-Śliwińska przekazała, iż 1 października ma ona ruszyć w mediach społecznościowych. Zdaniem ekspertów jest bardzo ważne, aby została ona dobrze opracowana.

Sędzia Agnieszka Rękas z Biura Rzecznika Praw Dziecka mówiła, iż warto zastanowić się nad treścią art. 209 k.k. (Uporczywe uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego). Wiadomo, że takie prace się toczą, ale ich kierunek nie jest znany. Ustalenie tej kwestii będzie ważne dla prac Zespołu ds. alimentów.

Roman Pomianowski (prezes Stowarzyszenia Program Wsparcia Zadłużonych) przedstawił informacje na temat projektu "Wyjść z szarej strefy - programie edukacyjno-mediacyjnym".

Jak podkreślił, „nie jesteśmy rzecznikami >>pokrzywdzonych dłużników<<, prezentujących dość często postawy agresywne i roszczeniowe ani też nie jesteśmy przeciwko komuś, np. wierzycielom, komornikom. Jest to dość istotna kwestia wyraźnie określająca naszą tożsamość - dzięki której potrafimy współpracować z b. różnymi partnerami - o pozornie antagonistycznych postawach.

Agata Chełstowska (Instytut Spraw Publicznych) przedstawiła raport o egzekucji alimentów w państwach Europy Zachodniej, jaki w ostatnim czasie był opracowywany w Instytucie Spraw Publicznych. Tytuł raportu „Sprawy alimentacyjne – wybrane praktyki”. Jej zdaniem dyskusję na temat opieki naprzemiennej należy rozdzielić od alimentów.

Z zebranych danych wynika, że alimenty są płacone bezpośrednio przez dłużnika (przelew, komornik), albo całość rozliczeń odbywa się za pośrednictwem instytucji publicznej (Agencja do spraw Alimentów). Skrajne przykłady: Nowa Zelandia – wszystkie rozliczenia przez Agencję, a Francja – wszystko bezpośrednio.

Zalety świadczenia alimentacyjnego  od państwa – służy zwalczaniu ubóstwa. Tam, gdzie nie ma progu, od którego uzależnione jest wypłacenie alimentów z funduszu alimentacyjnego, unikamy logiki pomocy społecznej.

W krajach skandynawskich obowiązuje zasada, że należy zapewnić pewne minimum dziecku, jeśli nie możemy ściągnąć alimentów – wówczas państwo pomaga.

Nie we wszystkich krajach niepłacenie alimentów jest przestępstwem – Skandynawia i Portugalia.

Jeżeli chodzi np. o tabelę duesseldorfską (Düsseldorfer Tabelle, którą od 1964 r.  niemieckie sądy rodzinne stosują przy ustalaniu wysokości alimentów dla dzieci:) to określa ona alimenty na podstawie parametrów minimum – wieku dziecka i zarobków rodzica. Bierze pod uwagę minimum socjalne, ustalone na podstawie faktycznych kosztów utrzymania, jest uaktualniana.

Komornik Robert Damski – odniósł się do efektów prac Zespołu, tego co udało się osiągnąć od lutego. Zaznaczył również, iż istotne jest podkreślenie, że problemem nie są wszyscy dłużnicy, ale ci którzy mogliby zapłacić, ale tego nie robią. Ważna jest litera U w RUDA – uporczywi.

W czasie spotkania po raz kolejny członkowie Zespołu podkreślili, jak ważne jest wykorzystanie systemu dozoru elektronicznego. Umieszczenie osoby skazanej z art. 209 k.k. w zakładzie karnym stygmatyzuje dzieci – „twój tata siedzi w więzieniu”

Spotkanie podsumowała dr Ewa Dawidziuk z Biura RPO oraz sędzia Agnieszka Rękas, zapowiadając kolejne posiedzenie Zespołu na 17 listopada w Biurze Rzecznika Praw Dziecka.