Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Do Biura RPO wpływa coraz więcej wniosków o pomoc w uzyskaniu od administracji więziennej informacji o bliskich przebywających w jednostkach penitencjarnych
• Służba Więzienna udostępnia dane osoby osadzonej członkom jej rodziny i bliskim, po złożeniu przez nie wniosku oraz za pisemną zgodą danej osoby
• Problem pojawia się, gdy administracja nie może w danym czasie uzyskać od osadzonego zgody, ponieważ np. nie może swobodnie wyrazić swej woli, gdy komunikacja z nim jest utrudniona w związku z jego stanem 
• Takich sytuacji można byłoby uniknąć, gdyby niezwłocznie po przyjęciu od każdego więźnia odbierano oświadczenie, w którym wskazywałby osoby upoważnione do informacji na jego temat w przypadku poważnej choroby, wypadku czy hospitalizacji
• Aby jednak prawo osób bliskich do informacji o pozbawionym wolności członku rodziny mogło być w pełni zagwarantowane, administracja więzienna powinna mieć obowiązek powiadomienia osób wskazanych w oświadczeniu o szczególnych sytuacjach dotyczących osadzonego

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej o rozważenie możliwości wdrożenia przez SW praktyki niezwłocznego przekazywania istotnych informacji o osadzonym wskazanym przez niego jego najbliższym - w sytuacji pogorszenia jego stanu zdrowia. 

W myśl obowiązujących przepisów Służba Więzienna udostępnia dane osobowe osoby pozbawionej wolności członkom jej rodziny, osobom bliskim i innym osobom, w trybie określonym w art. 24a ust. 2 ustawy  o Służbie Więziennej, tj. po złożeniu przez osoby ubiegające się o otrzymanie tej informacji stosownego wniosku oraz za pisemną zgodą osoby, której wniosek dotyczy. Jak wynika z wyjaśnień SW, w przypadku wpłynięcia takiego wniosku administracja zwraca się do osadzonego o zgodę na udzielenie informacji danej osobie. Jeśli zgoda zostanie wyrażona, wówczas administracja przekaże wnioskodawcy żądane informacje; jeśli nie uzyska takiej zgody, nie będzie mogła zadośćuczynić wnioskowi rodziny.

Problem pojawia się, gdy administracja jednostki nie może w danym czasie uzyskać od osadzonego oświadczenia o zgodzie. Chodzi o sytuacje, gdy osadzony z różnych przyczyn nie może swobodnie wyrazić swojej woli, gdyż komunikacja z nim jest utrudniona w związku z jego stanem somatycznym (uległ poważnemu wypadkowi, nastąpiło poważne pogorszenie stanu zdrowia w w chorobie przewlekłej) lub psychicznym (ma ograniczoną świadomość z uwagi na zaburzenia psychiczne czy zaawansowany wiek).

W Biurze RPO podejmowano działania na wniosek członków rodziny, skrajnie zaniepokojonych brakiem kontaktu ze strony osadzonego, którzy nie zdołali uzyskać informacji, z jakiego powodu ten kontakt został urwany.  Brak możliwości nawiązania kontaktu z osobą pozbawioną wolności i uzyskania o niej jakiejkolwiek informacji jest niezwykle stresujący dla rodziny osoby pozbawionej wolności. Podobnie silne emocje przeżywa osadzony.

Takich sytuacji można byłoby uniknąć, gdyby niezwłocznie po przyjęciu do jednostki penitencjarnej od każdego więźnia odbierane było oświadczenie, na wzór praktyki obowiązującej w systemie opieki zdrowotnej w odniesieniu do pacjentów, w którym pacjent wskazuje osoby upoważnione do uzyskiwania informacji na jego temat w przypadku poważnej choroby, wypadku czy hospitalizacji (lub jednoznacznie potwierdza, że nie upoważnia nikogo do pozyskiwania takich informacji). Oświadczenie to znajdowałoby się w systemie informatycznym, co dawałoby dostęp do zawartych w nim dyspozycji także po nagłym przetransportowaniu osadzonego do innej jednostki z powodu konieczności udzielenia mu świadczenia medycznego. Skazany lub tymczasowo aresztowany w każdym czasie mógłby swoje oświadczenie uzupełnić lub zmienić.

Aby jednak prawo osób bliskich do informacji o pozbawionym wolności członku rodziny mogło być w tych przypadkach w pełni zagwarantowane, przyjęciu tej praktyki powinien towarzyszyć obowiązek administracji więziennej powiadomienia osób wskazanych w oświadczeniu o tych szczególnych sytuacjach dotyczących osadzonego. Obecnie przepisy nakładają na administrację jednostki penitencjarnej obowiązek powiadomienia rodziny jedynie w przypadku zgonu osadzonego. 

Administracja więzienna powinna niezwłocznie przekazywać istotne informacje osobom najbliższym, wskazanym przez osadzonego w sytuacji pogorszenia jego stanu zdrowia. Przyjęcie takiej praktyki nie obciążyłoby, jak się wydaje, w sposób nadmierny funkcjonariuszy SW; pozwoliłoby natomiast w pełniejszy sposób zabezpieczyć prawa osadzonych oraz ich rodzin.

IX.517.523.2024