Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Lekarze zatrudnieni w szpitalach na umowach cywilnoprawnych pracują nawet dwie doby bez przerw na odpoczynek – wynika z ustaleń Najwyższej Izby Kontroli
• Przepisy ustawy o działalności leczniczej dotyczące wymaganych okresów odpoczynku i zasad pełnienia dyżurów ograniczają się bowiem do zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. 
• Rzecznik Praw Obywatelskich uważa za w pełni zasadny wniosek NIK ws. określenia w tej ustawie maksymalnego dopuszczalnego czasu pracy całego personelu medycznego
• W maju 2023 r.  RPO zwracał się w tej sprawie do Ministra Zdrowia. Dostał odpowiedź, że resort nie pracuje nad taką zmianą 
• Problem wydaje się aktualny - pisze zastępca RPO Stanisław Trociuk. Prosi min. Izabelę Leszczynę o ponowne przeanalizowanie uwag RPO zmierzających do zapewnienia skutecznej ochrony lekarzy i pacjentów 

W 2023 r. Rzecznik z uwagą zapoznał się z wynikami kontroli Najwyższej Izby Kontroli "Funkcjonowanie szpitali powiatowych". Odnosiła się ona zwłaszcza do nieprawidłowości polegających na nadmiernie długim czasie udzielania świadczeń zdrowotnych przez lekarzy zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych.

Opisane okoliczności dotyczą m. in. weryfikacji norm czasu pracy i obsady dyżurów przez personel lekarski w Nowodworskim Centrum Medycznym w Nowym Dworze Mazowieckim, Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Wieluniu oraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Wołominie. Wyniki kontroli wskazują, że nie zapewniono tam należytego bezpieczeństwa zdrowotnego pacjentów, jak i lekarzy, przez dopuszczenie do pełnienia nieprzerwanie dyżurów lekarzy na zatrudnieniu cywilnoprawnym.

W konsekwencji, m. in. w szpitalach:

• w Wołominie - czterech lekarzy świadczyło pracę ponad dwie doby bez przerw na odpoczynek (trzech lekarzy pełniło dyżury przez 52 godziny i jeden lekarz przez 66 godzin),
• w Wieluniu - jeden lekarz pracował bez przerwy 73 godziny (od godz. 8:00 w 16 kwietnia 2022 r. do godz. 9:00 19 kwietnia), pełniąc obowiązki Kierownika Oddziału Noworodkowego z Pododdziałem Patologii Noworodka.

Wynikające z ustawy działalności leczniczej  maksymalne dobowe i tygodniowe normy czasu pracy, wymagane okresy odpoczynku oraz zasady pełnienia dyżurów medycznych odnoszą się wyłącznie do pracowników w rozumieniu  art. 2 Kodeksu pracy.

W ocenie Rzecznika konieczność uregulowania czasu pracy wszystkich lekarzy wynika z konstytucyjnej zasady sprawowania przez państwo nadzoru nad warunkami wykonywania pracy, a ponadto z prawa każdego obywatela do ochrony zdrowia (art. 24 i 68 ust. 1 Konstytucji). Określenie minimalnego nieprzerwanego odpoczynku i wyjątków od tej zasady - ograniczone wyłącznie do pracowników - budzi również wątpliwości pod względem przestrzegania prawa do dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów (art. 66 ust. 2 Konstytucji).

Obecnie jedyną rekomendacją pozostaje planowanie przez kierowników pełnienia dyżurów personelu  w sposób zapewniający odpowiedni czas odpoczynku, niezależnie od formy zatrudnienia. Kierownicy podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami są odpowiedzialni jednak wyłącznie przed ich podmiotami tworzącymi.

W pełni zasadny jest zatem wniosek NIK o podjęcie działań legislacyjnych zmierzających do określenia w ustawie o działalności leczniczej maksymalnego dopuszczalnego nieprzerwanego czasu pracy personelu medycznego, w celu wyeliminowania przypadków nadmiernie długiego czasu udzielania świadczeń zdrowotnych przez lekarzy zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych. 

25 maja 2023 r. Rzecznik zwrócił się w do Ministra Zdrowia o stanowisko co do możliwości podjęcia stosownych działań legislacyjnych. W odpowiedzi z 4 lipca 2023 r. MZ napisało, że obecnie nie są prowadzone prace nad wprowadzeniem przepisów regulujących

Teraz ZRPO pisze do min. Izabeli Leszczyny, że wydaje się, iż wcześniej przedstawiony problem jest aktualny. W Informacji o wynikach kontroli „Zlecanie usług medycznych przez szpitale publiczne" kontrola NIK wykazała liczne nieprawidłowości. Organizacja udzielania świadczeń zdrowotnych w 9 z 12 podmiotów leczniczych nie zapewniała bezpieczeństwa zdrowotnego pacjentów. Stwierdzono 134 przypadki, w których 30 lekarzy oraz 3 ratowników medycznych pełniło dyżury ponad przez 40 godzin bez przerwy. W skrajnych przypadkach lekarze dyżurowali nieprzerwanie przez 124 godziny (pięć dób).

W ocenie NIK przeciążenie personelu medycznego wiązało się z ryzykiem popełnienia błędu przez lekarza i obniżenia jakości opieki medycznej. Zdaniem Izby zamiana zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na umowę cywilnoprawną pozwalała na ominięcie narzuconych przez prawo pracy ograniczeń dotyczących czasu pracy i wypełnienie w ten sposób braków kadrowych. We wnioskach z kontroli ponownie postulowano podjęcie działań w celu uregulowania norm czasu pracy personelu medycznego zatrudnionego na podstawie umów cywilnoprawnych.

III.7044.36.2023