Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obecnie można uchylić decyzję o nadaniu stopnia naukowego osobie, która uzyskała stopień na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem dobrych obyczajów w nauce 20 lat temu, a postępowanie wznowieniowe wszczęto przed wejściem w życie Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce 
• Nie jest to zaś możliwe wobec osoby, która również uzyskała stopień w taki sposób, ale postępowania wznowieniowego nie wszczęto przed wejściem w życie Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce 
• Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o stanowisko w tej sprawie ministra edukacji i nauki Przemysława Czarnka 

Do Rzecznika wpłynęło pismo obywatela mającego wątpliwości  co do równego traktowania obywateli w odniesieniu do wznawiania postępowań awansowych.

Zgodnie z art. 187 ust. 4 ustawy z 3 lipca 2018 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, w przypadku wznowienia postępowania, w którym na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie ustawy z 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, został nadany stopień doktora, stopień doktora habilitowanego albo tytuł profesora, postępowanie prowadzi się na podstawie przepisów obowiązujących w dniu wszczęcia postępowania, które było przedmiotem postanowienia o wznowieniu. Po 30 kwietnia 2019 r. stopień lub tytuł nadaje się w dziedzinach i dyscyplinach określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 5 ust. 3 pswn.

Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów, w przypadku zaistnienia określonych w  Kodeksie postępowania administracyjnego przyczyn wznowienia postępowania administracyjnego w sprawie nadania stopnia doktora albo rażącego naruszenia prawa przez podmiot doktoryzujący, Rada Doskonałości Naukowej wydaje postanowienie o wznowieniu postępowania i wskazuje podmiot doktoryzujący, który prowadzi postępowanie. 

Zgodnie z art. 145 § 1 Kpa w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:

1. dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;
2. decyzja wydana została w wyniku przestępstwa;
3. decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27;
4. strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu;
5. wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję;
6. decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu;
7. zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 § 2);
8. decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.

Szczególne podstawy wznowieniowe wskazane są także art. 145a-145b Kpa.

Ustawodawca ograniczył temporalnie możliwość wznowienia postępowania. Uchylenie decyzji, gdy dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe bądź decyzja wydana została w wyniku przestępstwa, nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło 10 lat, zaś z pozostałych wskazanych wyżej przyczyn, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat.

Z kolei przed wejściem w życie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, podstawą wznowienia postępowania awansowego mogły być - obok przesłanek wskazanych w Kpa - ujawnione okoliczności wskazujące na to, że stopień doktora lub doktora habilitowanego albo tytuł profesora został nadany na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem prawa, w tym praw autorskich, lub dobrych obyczajów w nauce. Jednocześnie ustawodawca nie ograniczył czasowo możliwości wznowienia postępowania na podstawie art. 29 ust. 2  ustawy z 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym (usnt). 

Sprawa ta była też w przeszłości przedmiotem korespondencji RPO z resortem szkolnictwa wyższego. Wówczas Ministerstwo argumentowało, że brak ograniczenia czasowego wznawiania postępowań na podstawie art. 29 ust. 2 usnt związany jest z brakiem tolerancji dla wszelkich przejawów nieuczciwości naukowej. Wskazywało, że „nawet wynikające z przepisów karnych przedawnienie karalności nieuczciwości naukowej nie zwolni nieuczciwego naukowca z zarzutu uchybienia godności i dobrym zwyczajom akademickim".

Zestawiając przytoczone przesłanki wznowieniowe, należy wskazać, że co najmniej częściowo przesłanki wynikające z art. 29 ust. 2 usnt można uznać za mieszczące się w przesłankach wynikających z Kpa. Oznacza to, że obecnie istnieje możliwość uchylenia decyzji o nadaniu stopnia naukowego osobie, która uzyskała stopień na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem dobrych obyczajów w nauce 20 lat temu i przed wejściem w życie pswn wszczęto postępowanie wznowieniowe. Jednocześnie jednak taka możliwość nie istnieje w odniesieniu do osoby, która również uzyskała stopień na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem dobrych obyczajów w nauce 20 lat temu, lecz nie wszczęto przed wejściem w życie pswn postępowania wznowieniowego. 

Wątpliwości może budzić uzasadnienie dla odmiennego uregulowania sytuacji prawnej tych osób jedynie poprzez odwołanie się do momentu, w którym wszczęto postępowanie wznowieniowe.

Marcin Wiącek zwraca się do Ministra o stanowisko w sprawie, zwłaszcza o wskazanie przyczyn odmiennego uregulowania kwestii czasowego ograniczenia możliwości wznowienia postępowania awansowego w pswn względem usnt.

Pyta go także, czy dostrzega  potrzebę wprowadzenia zmian prawnych, które w sposób jednolity regulowałyby kwestię dopuszczalności uchylenia decyzji nadającej stopień lub tytuł naukowy względem osób, które uzyskały stopień doktora, doktora habilitowanego lub tytuł profesora na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem prawa, w tym praw autorskich, lub dobrych obyczajów w nauce, bez względu na moment wszczęcia postępowania wznowieniowego.

VII.7033.4.2023