Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich pyta o zasady udziału obywateli Ukrainy w kosztach pomocy, w tym zwolnień z odpłatności
• Czy w takich sprawach wydawana jest decyzja administracyjna, od której przysługuje odwołanie 
• Jakie czynniki bierze się pod uwagę w przypadku zwolnienia z powodu „trudnej sytuacji życiowej, uniemożliwiającej udział w kosztach pomocy"
• Czy zwolnienie od kosztów jest jednorazowe, czy też sytuacja danej osoby co pewien czas jest ponownie oceniana

To tylko niektóre pytania Marcina Wiącka do pełnomocnika rządu ds. uchodźców wojennych z Ukrainy i wiceministra w MSWiA Pawła Szefernakera.

RPO z uwagą przygląda się sytuacji obywateli Ukrainy przebywających w ośrodkach zbiorowego zakwaterowania po wejściu w życie 1 marca 2023 r. nowelizacji ustawy z 13 stycznia 2023 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Wprowadza ona  zasadę ich udziału w kosztach udzielanej pomocy.

Wątpliwości dotyczące tej nowelizacji Rzecznik - jeszcze na etapie prac rządu nad projektem - przedstawił MSWiA 29 listopada 2022 r., a następnie Marszałkowi Senatu 10 stycznia 2023 r.

Zgodnie z nowelą, po upływie 120 dni od pierwszego wjazdu do Polski, obywatel Ukrainy musi pokryć z góry 50% kosztów udzielanej mu pomocy, nie więcej niż 40 zł za osobę dziennie. W przypadku zaś upływu 180 dni od pierwszego wjazdu, musi on pokryć z góry 75% kosztów pomocy, nie więcej niż 60 zł za osobę dziennie.

Zmiany przewidują również katalog osób zwolnionych z uczestnictwa w opłatach za pobyt w ośrodkach zbiorowego zakwaterowania uchodźców, w tym obywateli Ukrainy, którzy „znajdują się w trudnej sytuacji życiowej, uniemożliwiającej ich udział w kosztach pomocy". W takim przypadku wojewoda oraz wymienione w ustawie o pomocy podmioty, oceniając możliwość partycypacji w kosztach pomocy, kierują się względami humanitarnymi.

Rzecznik prosi ministra o odpowiedzi na pytania:

1. Czy zostały wydane pisemne wytyczne dla punktów pobytu, wojewodów lub władz lokalnych dotyczące partycypowania przez obywateli Ukrainy w kosztach udzielanej im pomocy, w szczególności dotyczące zwolnienia z odpłatności? Jeśli tak, proszę o wskazanie przez kogo zostały one wydane oraz o przesłanie ich na adres Biura RPO.
2. Proszę o opisanie procedury determinującej zwolnienie lub udział w kosztach pobytu, w tym o wskazanie, jakie dokumenty są brane pod uwagę przy ustalaniu opłaty, jaką formę prawną przyjmuje dokument końcowy takiego postępowania, czy jest to decyzja administracyjna, od której przysługuje środek odwoławczy.
3. Proszę o wskazanie, jakie czynniki są brane pod uwagę w przypadku zwolnienia z powodu „znajdowania się w trudnej sytuacji życiowej, uniemożliwiającej udział w kosztach pomocy".
4. Czy obywatel Ukrainy poddawany jest procedurze zwolnienia z partycypacji w kosztach pomocy jednorazowo, czy jego sytuacja co pewien czas poddawana jest ponownej ocenie? Jeśli rozstrzygnięcie co do ponoszenia kosztów wydawane jest na czas określony, to kto ocenia, kiedy i z jakich powodów należy ponownie dokonać oceny sytuacji danej osoby?
5. Czy gromadzone są dane na temat liczby uchodźców partycypujących w kosztach pomocy oraz liczby uchodźców, którzy zostali zwolnieni z tego obowiązku? Jeśli tak, proszę uprzejmie o udostępnienie takich danych.
6. Uprzejmie proszę również o przekazanie danych o liczbie osób przebywających w ośrodkach zbiorowego zakwaterowania przed wprowadzeniem partycypowania przez obywateli Ukrainy w kosztach pobytu (wg stanów na 31 grudnia 2022 r.  i 28 lutego 2023 r.) oraz aktualnej liczby osób w ośrodkach - jeżeli Pan Minister dysponuje takimi danymi.

XI.543.236.2022