Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Urzędy nie muszą informować obywatela o  unieważnieniu jego dowodu osobistego –  zwracał uwagę MSWiA Rzecznik Praw Obywatelskich
• Z odpowiedzi resortu wynika, że funkcjonowanie rejestru danych kontaktowych zapewnia, iż każdy obywatel zostanie o tym poinformowany
• Tymczasem przekazanie do rejestru takich chronionych danych osobowych, jak np. adres maila czy numer telefonu, oraz ich przetwarzanie, wymaga zgody danej osoby
• Dlatego RPO ponownie zwraca się do MSWiA  o podjęcie prac legislacyjnych nad obowiązkiem powiadamiania obywatela z urzędu o unieważnieniu jego dokumentu tożsamości  

Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Valeri Vachev pisze w tej sprawie do podsekretarza stanu w MSWiA Bartosza Grodeckiego

Dziękuje on za odpowiedź na wystąpienie RPO ws. braku regulacji prawnych ustanawiających obowiązek powiadamiana obywateli o podjęciu przez organ administracji publicznej czynności w przedmiocie unieważnienia dowodu osobistego.

RPO nie może jednak podzielić stanowiska resortu, w świetle którego funkcjonowanie rejestru danych kontaktowych faktycznie zapewnia, że każdy obywatel, którego dokument unieważniono, zostanie o tym poinformowany. Tak MSWiA uzasadniało swe stanowisko, że nie ma obecnie konieczności dokonania zmian w ustawie o dowodach osobistych, aby nałożyć na podmioty publiczne obowiązek informacyjny w tym zakresie.

Rzecznik wskazuje, że znikoma jest wiedza w społeczeństwie o utworzeniu i działaniu rejestru publicznego, którego założeniem jest ułatwienie kontaktu organów państwa z osobami w związku z usługami i zadaniami publicznymi na ich rzecz.

A przekazanie danych osobowych do rejestru danych kontaktowych oraz przetwarzanie tych danych wymaga zgody osoby, której dotyczą. Z uwagi na to, że dane wprowadzane do rejestru danych kontaktowych obejmują m.in. adres poczty elektronicznej lub numer telefonu komórkowego, obywatele mogą nie wyrazić zgody na ich udostępnienie i przetwarzanie, gdyż są to dane chronione w ramach prawa do prywatności.

Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu stwierdził, że adres poczty elektronicznej jest elementem sfery prywatnej człowieka. Posiadacz  ma prawo decydowania, komu adres ten udostępni. Korzystanie z adresu cudzej poczty elektronicznej poprzez przesyłanie wiadomości stanowi wkroczenie w dziedzinę życia chronioną prawem. Z koli Sąd Okręgowy w Warszawie wskazał, że przekazanie osobie trzeciej danych osobowych, takich jak numer PESEL i numer telefonu, które nie były konieczne do realizacji celów wynikających z regulacji ustawowych, stanowi naruszenie prawa do prywatności.

System powiadamiania obywateli o unieważnieniu dowodu osobistego, który ma działać w oparciu o rejestr danych kontaktowych, jest niezupełny, gdyż nie obejmuje wszystkich posiadaczy dowodów osobistych. Każdy zaś dokument tożsamości może potencjalnie podlegać unieważnieniu. Znaczna cześć obywateli nie będzie mogła zatem uzyskać za pośrednictwem systemu rejestrów państwowych informacji o anulowaniu dowodu osobistego.

Ponadto przepisy ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne nie zobowiązują organów jednostek samorządu terytorialnego, którym udostępnia się dane zgromadzone w rejestrze danych kontaktowych, do zawiadamiania obywatela o dokonaniu unieważnienia dowodu osobistego.

Z wyjaśnień MSWiA wynika, że przekazywanie tego rodzaju informacji posiadaczom dokumentów tożsamości odbywa się automatycznie i wynika z funkcjonalności rozwiązania organizacyjno-technicznego, jakim jest system rejestrów państwowych, który obejmuje m.in. rejestr dowodów osobistych i rejestr danych kontaktowych. Zawiadamianie w tym trybie obywateli o anulowaniu ważności ich dokumentów tożsamości nie stanowi zatem wykonania obowiązku prawnego nałożonego na organy administracji publicznej.

Skutecznego pozyskiwania przez obywateli informacji o unieważnieniu dokumentu tożsamości nie zapewnia też skorzystanie z usług publicznych dostępnych na stronie internetowej www.gov.pl, na co MSWiA zwraca uwagę w swojej odpowiedzi.

Możliwość skorzystania z tych usług przysługuje bowiem jedynie tym posiadaczom dowodu osobistego, którzy dysponują profilem zaufanym lub e- dowodem, tj. środkami identyfikacji elektronicznej pozwalającymi m.in. na sprawdzenie swoich danych w rejestrze dowodów osobistych lub zweryfikowanie czy dowód osobisty nie został unieważniony lub zawieszony. Z profilu zaufanego korzysta mniej niż połowa mieszkańców Polski, zaś e-dowodem legitymuje się 10 mln obywateli. Oznacza to, że usługi publiczne oferowane na portalu gov.pl nie są dostępne dla wszystkich.

W ocenie Rzecznika, skoro unieważnienie dowodu osobistego następuje w drodze czynności materialno-technicznej organu gminy, ministra ds. informatyzacji lub ministra ds. wewnętrznych – mających łatwy dostęp do danych kontaktowych posiadaczy unieważnionych dokumentów -  to nic nie stoi na przeszkodzie, aby ustawodawca zobowiązał te podmioty do informowania obywateli  o  anulowaniu ważności dowodu. Zapewni to skuteczne przekazywanie wszystkim obywatelom takiej informacji.

RPO ponownie zwraca się zatem do MSWiA o rozważenie celowości podjęcia prac legislacyjnych zmierzających do uzupełnienia ustawy o dowodach osobistych o przepisy wprowadzające obowiązek powiadamiania z urzędu obywateli, że  ich dokument tożsamości został unieważniony.

V.565.153.2022