Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatel nie mógł wyjechać na zagraniczny urlop, bo na lotnisku dowiedział się, że jego dowód osobisty został unieważniony
• Urzędy nie muszą bowiem informować o tym zainteresowanych osób
• Rzecznik Praw Obywatelskich napisał do MSWiA ws. wprowadzenia obowiązku informowania posiadacza dowodu osobistego o jego unieważnieniu
• AKTUALIZACJA: Informowanie posiadacza dowodu osobistego o istotnych dla niego kwestiach związanych z dokumentem jest już realizowane - odpowiada MSWiA

Obywatel poskarżył się do RPO, bo organ gminy z urzędu unieważnił w 2018  r. jego dowód, nie powiadamiając go o tym. W efekcie przez cztery lata posługiwał się on nieważnym dokumentem. Dowiedział się o tym dopiero we wrześniu 2022 r. od Straży Granicznej na lotnisku Warszawa-Okęcie, gdy wybierał się na zagraniczny urlop  - na który w tej sytuacji nie mógł się udać.

Z dokumentacji załączonej do skargi wynika, że odpowiadając na pismo skarżącego, wójt gminy wyjaśnił, że unieważnienie dokumentu tożsamości nastąpiło zgodnie z art. 50 ust. 3 pkt 6 ustawy o dowodach osobistych.  Nie nakłada on na organ gminy obowiązku poinformowania posiadacza dowodu o unieważnieniu dokumentu. 

Brak zawiadomienia wynika także z tego, że w tej sprawie nie prowadzi się postępowania administracyjnego kończącego się wydaniem decyzji administracyjnej, którą doręcza się stronie. Unieważnienie następuje w drodze czynności materialno-prawnej.

Analiza sprawy prowadzi do wniosku, że ustawie o dowodach osobistych powinien być ustanowiony obowiązek powiadamiana obywateli o unieważnieniu tego dokumentu. 

Wprawdzie z rozporządzenia MSWiA z 5 października 2021 r. w sprawie wzoru dowodu osobistego, jego wydawania i odbioru oraz utraty, uszkodzenia, unieważnienia i zwrotu wynika, że po fizycznym uszkodzeniu unieważnionego dowodu osobistego pracownik organu gminy zwraca unieważniony dowód osobisty jego posiadaczowi lub członkowi najbliższej rodziny zgłaszającemu zgon posiadacza, jeśli osoba ta wyraża taką wolę. Nie gwarantuje to jednak, że każdy posiadacz dowodu, który unieważniono, dowie się o unieważnieniu dokumentu.

Brak przepisów o obowiązku poinformowania obywatela może prowadzić do negatywnych skutków w sferze jego praw. Dowód m.in. uprawnia  do przekraczania granic państw należących do Unii Europejskiej. Nieświadomość, że dowód unieważniono, może narazić obywatela na nieprzewidziane, ujemne konsekwencje. Np. może on wykupić zagraniczną wycieczkę, z której nie będzie mógł skorzystać, gdy przy kontroli granicznej okaże się, że legitymuje się nieważnym dokumentem. 

Ponadto podczas legitymowania kierowcy pojazdu w trakcie kontroli ruchu drogowego, przy podejrzeniu wykroczenia drogowego, może dojść do zatrzymania kierowcy do momentu ustalenia jego tożsamości. Prawo jazdy, którym legitymuje się kierowca, nie jest bowiem w świetle prawa dokumentem potwierdzającym tożsamość - stwierdza uprawnienia do kierowania pojazdami.

Zastępca RPO Valeri Vachev prosi  podsekretarza stanu w MSWiA Bartosza Grodeckiego o rozważenie wprowadzenia obowiązku informowania posiadacza dowodu osobistego o jego unieważnieniu.

Odpowiedź Bartosza Grodeckiego, podsekretarz stanu w MSWiA

W ustawie z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych zostały wskazane przypadki, w których następuje wydanie nowego dowodu osobistego (art. 46 ust. 1) oraz przypadki i terminy unieważnienia dowodu osobistego w okresie jego ważności (art. 50). Unieważnienie dowodu następuje, co do zasady, z dniem, w którym wystąpiły okoliczności skutkujące unieważnieniem dokumentu, np. z dniem zgłoszenia utraty dowodu. Natomiast w sytuacji zmiany danych zawartych w dowodzie, z wyłączeniem zmiany nazwy organu wydającego dokument oraz zmiany nazwy miejsca urodzenia (które nie powodują unieważnienia dokumentu), unieważnienie następuje po upływie 120 dni od dnia dokonania zmiany tych danych w rejestrze PESEL (art. 50 ust. 3 pkt 6). Jeśli w tym terminie nie zostanie wydany nowy dowód osobisty, to dotychczasowy dokument jest automatycznie unieważniany.

O konieczności unieważnienia dowodu osobistego z powodu zmiany danych, organ gminy jest zawiadamiany przez rejestr PESEL za pośrednictwem Rejestru Dowodów Osobistych. W tym miejscu należy wskazać, że rejestracji danych w rejestrze PESEL dokonują właściwe organy, wymienione w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności .

Jednocześnie informuję, że na podstawie art. 20h ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, minister właściwy do spraw informatyzacji prowadzi rejestr danych kontaktowych (RDK) osób fizycznych.  Ma on na celu ułatwienie kontaktu z osobami fizycznymi w związku z usługami i zadaniami publicznymi realizowanymi na rzecz tych osób. W RDK są gromadzone następujące dane: numer PESEL, imię i nazwisko oraz, zależnie od woli tej osoby, adres poczty elektronicznej lub numer telefonu komórkowego. Wprowadzenie danych kontaktowych, a także ich aktualizacja (w tym usuwanie), może odbywać się samodzielnie przez osobę, której dane dotyczą (przy użyciu usługi elektronicznej) oraz za pośrednictwem organu administracji publicznej, przy okazji realizacji przez ten organ spraw na rzecz osoby zainteresowanej przekazaniem danych do RDK, np. przy wnioskowaniu o wydanie dowodu osobistego lub paszportu czy dokonywaniu zameldowania. Obowiązujące funkcjonalności Systemu Rejestrów Państwowych, który łączy m.in. Rejestr Dowodów Osobistych  i RDK, umożliwiają automatyczne przekazywanie osobie, której dane figurują w RDK, informacji dotyczących aktualnego statusu jej dowodu osobistego. W przypadku, gdy w Rejestrze Dowodów Osobistych dowód zostanie unieważniony, do jego posiadacza jest wysyłane powiadomienie o unieważnieniu dokumentu. Powiadomienie do posiadacza dowodu osobistego jest wysyłane również w przypadku, gdy zbliża się termin ważności wydanego dokumentu. Jest on także powiadamiany, za pośrednictwem RDK, o możliwości odbioru gotowego dowodu osobistego w urzędzie. Powiadomienia są wysyłane automatycznie na numer telefonu komórkowego (sms) i/lub na adres poczty elektronicznej wskazany w RDK (e-mail).

Wobec powyższego, informowanie posiadacza dowodu osobistego o istotnych dla niego kwestiach związanych z dokumentem jest już realizowane i odbywa się bez angażowania urzędnika, z wykorzystaniem danych w RDK.

Dodatkowo informuję, że na stronie www.gov.pl zostały zamieszczone usługi dotyczące m.in. dowodów osobistych, które umożliwiają osobom posiadającym profil zaufany lub e-dowód weryfikację danych w rejestrach, np. sprawdzenie swoich danych w Rejestrze Dowodów Osobistych lub zweryfikowanie czy dowód osobisty nie został unieważniony lub zawieszony.

W związku z powyższym, aktualnie w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji nie są prowadzone prace nad nowelizacją ustawy o dowodach osobistych w zakresie nałożenia na podmioty publiczne obowiązku informacyjnego, o którym mowa w Pana wystąpieniu. Niemniej, poruszona przez Pana kwestia będzie na bieżąco monitorowana i w przypadku wystąpienia takiej potrzeby będą podejmowane ewentualne decyzje w jej zakresie.

V.565.153.2022